ADAPTOGENY - LISTA, WŁAŚCIWOŚCI,
BADANIA NAUKOWE, HISTORIA
Dzięki stosowaniu adaptogenów coraz więcej osób przekonuje się, że można wspierać odporność swojego organizmu, poziom energii oraz zdolności intelektualne z wykorzystaniem roślin, które oferuje nam natura.
Z drugiej strony, szumne opowieści o cudownych uzdrowieniach, które wiążą się z wykorzystaniem adaptogenów, budzą u wielu ludzi nieufność. Samo skojarzenie z medycyną alternatywną sprawia, że działanie tych ziół bywa całkowicie bagatelizowane.
W rzeczywistości, rośliny adaptogenne nie są magicznym lekiem na wszelkie dolegliwości, lecz fundamentem zdrowia i holistycznym wsparciem tak dla ciała, jak i umysłu.
Adaptogeny nie są przejściową modą przybyłą z Dalekiego Wschodu.
Nie są kolejnym kiepskim suplementem, napędzającym przemysł farmakologiczny.
Nie stanowią marketingowej iluzji szczęścia.
Adaptogeny były z nami od zawsze, lecz dopiero od niedawna zaczynamy dostrzegać ich potencjał.
Dobierz odpowiedni adaptogen dla siebie. Wykonaj szybki test.
ZACZNIJ TESTCO TO SĄ ADAPTOGENY? (DEFINICJA)
Adaptogeny to nietoksyczne rośliny, charakteryzujące się specyficznym wpływem na ludzkie ciało i umysł. Nadrzędną właściwością wszystkich adaptogenów jest niwelowanie skutków stresu oraz adaptacja organizmu do niesprzyjających warunków zewnętrznych.
W biologii uznaje się obecnie trzy kryteria, które musi spełniać roślina, aby można było zaklasyfikować ją do grupy adaptogenów. Według tych warunków zioła adaptogenne:
-
są nietoksyczne
Nie mogą powodować negatywnych skutków ubocznych dla zdrowia fizycznego lub psychicznego oraz nie mogą być uzależniające.
-
zapewniają niespecyficzną odpowiedź organizmu na stres
Stosowanie adaptogenów pozwala na sprawne funkcjonowanie organizmu w obliczu czynników stresogennych, bez pozbawiania go rezerw energii życiowej. Ściśle związane jest z tym działanie holistyczne – wzmocnienie odporności całego organizmu, nie zaś wpływ na jeden konkretny organ czy układ.Przykładem przeciwnym mogą być takie substancje jak kofeina czy np. amfetamina, które również mogą pomagać w zwiększeniu adaptacji na stres, jednak w dłuższym okresie prowadzą do wyczerpania rezerw energii w organizmie.
-
mają normalizujący wpływ na organizm
W przeciwieństwie do wspomnianych używek, działanie adaptogenów opiera się na przywracaniu organizmu do naturalnej równowagi. Można ten mechanizm określić jako pewnego rodzaju „naturalną inteligencję”. Rośliny na swój sposób „czują” czego brakuje w organizmie (lub co występuje w nadmiarze) i redukują te dysproporcje.
W ten sposób regulują prawidłowe działanie całego „systemu” i przywracają fizjologiczną równowagę (homeostazę).
PRADAWNA HISTORIA
Według źródeł historycznych, już tysiące lat temu wielkie kultury Wschodu używały tajemniczych, „magicznych” roślin, które mężczyzn obdarzać miały siłą ogiera, a kobiety płodnością godną bogini.
Rośliny, znane dziś jako adaptogeny, cieszyły się największą popularnością na obszarach, gdzie były one najczęściej spotykane, czyli na terenie dzisiejszych Chin, Indii i Iranu. W tych kulturach uznawano je za święte. Tworzono na ich bazie wyjątkowe eliksiry, przeznaczone jedynie dla elit: władców i najwyższych urzędników państwowych.
Jednakże nie tylko w krajach Dalekiego Wschodu dostrzeżono potencjał tych unikalnych roślin. Wiemy również, że z dobrodziejstw adaptogenów korzystały ludy syberyjskie, niektóre afrykańskie plemiona i Indianie zamieszkujący obie Ameryki.
Wszystkie ludy mające styczność z tymi roślinami zdawały sobie sprawę z ich wyjątkowości. Nie były one łatwo dostępne, gdyż większość rosła na terenach wysokogórskich lub podmokłych, w ciężkich warunkach klimatycznych. Najrzadsze gatunki uznawane były wprost za mityczny dar od bogów.
Władca jednego z największych mocarstw w historii ludzkości – legendarny Czyngis-chan – szczególnie upodobał sobie te unikalne rośliny. Oparte na nich eliksiry nazywał „boskimi miksturami”. Korzystał z nich osobiście, a udostępniał wyłącznie swojej rodzinie, najwyższym oficerom armii i co ciekawe – wojskowym koniom.
Po jego śmierci, recepturę „boskiej mikstury” pozyskała etniczna ludność zamieszkująca Zachodni Sajan – łańcuch górski w południowej Syberii. Następnie wpadła w ręce przesiedleńców, by ostatecznie stać się inspiracją do badań dla pionierów w dziedzinie adaptogenów: naukowców Nikolaya Lazareva i Israila Brekhmana. Dziś ta sama receptura jest wykorzystywana do wytwarzania Czarodzieja.
ADAPTOGENY NA ZACHODZIE
Współczesny rozkwit popularności adaptogenów zawdzięczamy nie tylko popularyzacji medycyny ajurwedyjskiej, ale również sowieckim naukowcom. To ich badania stały się pomostem, którym wiedza o tych ziołach zaczęła przedostawać się na Zachód.
Wszystko rozpoczęło się w roku 1943, kiedy Rada Komisarzy Ludowych wydała postanowienie o wszczęciu badań nad „substancjami wzmacniającymi” dla żołnierzy, robotników i sportowców.
Naukowcy zaczęli badać różne substancje w poszukiwaniu tego „cudownego eliksiru”. Początkowo skupiano się głównie na poszukiwaniu formuły chemicznej, jednak w latach 50-tych odkryto pewną grupę roślin, wykazujących wyjątkowo obiecujące właściwości. Uwaga naukowców skupiła się od tej pory właśnie na nich.
Przebadano blisko 4000 roślin, z których 12 gatunków wykazywało niespotykanie wysokie właściwości wzmacniające na organizmy ssaków. Nazwano je adaptogenami, gdyż ich działanie opierało się na zwiększeniu zdolności przystosowawczych w obliczu trudnych warunków otoczenia.
Badania były na tyle obiecujące, że w latach 60-tych uruchomiono w naczelnym towarzystwie naukowym osobną jednostkę naukową – Instytut Fizjologii i Farmakologii Adaptacji.
ADAPTOGENY W DIECIE ASTRONAUTÓW
Rośliny same w sobie miały na tyle silne działanie, że zdecydowano się je wykorzystać jako część diety astronautów w lotach kosmicznych wykonywanych przez amerykańską agencję NASA i rosyjską ROSKOSMOS.
Gdyby nie eksploracja kosmosu, adaptogeny nie zostałyby zapewne tak szeroko i szczegółowo zbadane. Jednak aż do upadku ZSRR w 1991 r. wyniki badań pozostawały utajnione.
Jedna z pierwszych oficjalnych informacji została opublikowana w biuletynie Instytutu Problemów Biomedycznych (IMBP), autorstwa Dr. Victora M. Baranova, w której adaptogeny oficjalnie zarekomendowano jako suplementy dla załóg podczas lotów kosmicznych.
Kosmonauta Valeri Polyakov, znany jako człowiek najdłużej przebywający poza orbitą ziemską (437 dni na orbicie, stacja Mir) potwierdził te informacje na sympozjum w szwedzkim Göteborgu w 1996 roku, mówiąc:
Valeri Polyakov spoglądający przez
okno stacji kosmicznej Mir podczas
misji Shuttle Discovery. 8.01.1994 aut. NASA
"Adaptogeny redukują zmęczenie, zwłaszcza w czasie godzin wieczornych i w trakcie przedłużonego czasu pracy kosmonautów. Optymalizują również zdolność do znoszenia zmian w atmosferze gazowej statku kosmicznego."
Valeri Polyakov
Na serwerach NASA znajduje się prezentacja szkoleniowa Dr. Richarda P. Browna z Uniwersytetu Columbia pod tytułem „Adaptacja do lotu kosmicznego”, w której również opisywane są wspierające kosmonautów właściwości tej grupy roślin.
ADAPTOGENY STOSOWANE PRZEZ ZAWODOWYCH SPORTOWCÓW I OLIMPIJCZYKÓW
Astronauci to nie jedyna grupa osób narażona na silny stres i wzmożony wysiłek, dla której nieocenioną pomocą okazało się stosowanie adaptogenów.
Aby wpływać na wydolność fizyczną, zioła te zażywane są także przez zawodowych sportowców i olimpijczyków m. in. ze Skandynawii, Chin, Rosji, Bułgarii, Węgier i Stanów Zjednoczonych.
Pierwszy raz wykorzystano w tym celu adaptogeny na olimpiadzie w Monachium w 1972 roku. Wówczas rosyjscy sportowcy, którzy odpowiednio suplementowali adaptogeny podczas przygotowań do igrzysk, zdobyli aż 99 medali, z czego 50 złotych. W klasyfikacji medalowej uplasowali się bezkonkurencyjnie na pierwszym miejscu – drugie miejsce zajęły Stany Zjednoczone z 33 złotymi medalami.
W przygotowaniach do Igrzysk Olimpijskich w Atlancie aż 150 olimpijczyków reprezentujących Stany Zjednoczone oficjalnie stosowało mieszanki adaptogenów. Wówczas to USA przebiło wszystkich, zdobywając 101 medali, z czego 44 złote.
WSPÓŁCZESNE BADANIA O ADAPTOGENACH
Badania nad adaptogenami nie zwalniają, a wręcz nabierają tempa. Są w centrum zainteresowania naukowców, którzy odkrywają ich kolejne niezwykłe właściwości. W wielu krajach stanowią uzupełnienie terapii farmakologicznych i są uznane przez medycynę konwencjonalną.
W międzynarodowej bazie badań naukowych PubMed można znaleźć tysiące publikacji na ich temat.
Ogólne hasło “adaptogeny” to na ten moment 814 badań, a najwięcej pojawiło się w 2020 roku. Ulubieniec sportowców, czyli różeniec górski, doczekał się 1065 prac. Z kolei gotu kola, która jest powszechnie stosowana m.in w dermatologii ma już na koncie ponad 1000 badań, w tym 44 spełniających złoty standard.
Liczby wyglądają podobnie w przypadku pozostałych ziół. Badania potwierdzają nie tylko bezpieczeństwo, ale też skuteczność stosowania adaptogenów. Pozwalają zrozumieć dokładniej mechanizm ich działania.
Nie ma już mowy o jakimkolwiek efekcie placebo. Za efekty odpowiedzialne są procesy zachodzące na poziomie komórkowym.
Dobierz odpowiedni adaptogen dla siebie. Wykonaj szybki test.
ZACZNIJ TESTWŁAŚCIWOŚCI
Nazwa „adaptogen” pochodzi od łacińskiego czasownika adaptare, co oznacza „przystosowywać, dopasowywać”
Termin ten opisuje najważniejszą właściwość tych niezwykłych roślin, która polega na wzmacnianiu zdolności przystosowawczych organizmu w niekorzystnych warunkach.
Adaptogeny działają na organizm na poziomie komórkowym, wspomagając jego odporność na stres, zarówno ten psychiczny jak i środowiskowy (wywołany np. niewłaściwą dietą, wolnymi rodnikami, promieniowaniem, zanieczyszczenieniami powietrza).
Wykazują potencjał wspomagający ochronę przed stresem oksydacyjnym.
Dzięki temu stopniowo podtrzymują naturalną odporność organizmu oraz pozwalają zachować młody wygląd.
Systematycznie stosowane, nie tylko wspomagają ogólną kondycję i wytrzymałość ciała, ale wspomagają też regenerację organizmu. Wszystkie te efekty opierają się na naczelnej zasadzie działania adaptogenów – utrzymywaniu stanu równowagi. To ona pozwala zachować zdrowie, sprawność i dobre samopoczucie.
Wyjaśnienie tego mechanizmu, które jest obecnie najszerzej uznawane w środowisku naukowym, mówi, że adaptogeny działają poprzez stymulowanie niespecyficznych reakcji organizmu na stres poprzez oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (tzw. oś HPA).
Różnorodne składniki aktywne znajdujące się w adaptogenach wpływają na system odpornościowy poprzez układ neuroendokrynny i za pośrednictwem wielu szlaków metabolicznych pozytywnie oddziałują na nasze zdrowie i samopoczucie.
Adaptogeny mogą wspomagać mózg, nerwy, gruczoły wydzielania wewnętrznego (przysadkę, tarczycę, przytarczyce, nadnercza, grasicę, szyszynkę, trzustkę, jajniki i jądra) i system odpornościowy. Wszystko zależy od konkretnego składnika roślinnego.
Chociaż nauka wciąż nie w pełni rozumie mechanizm działania adaptogenów, to w tradycjach różnych kultur stosuje się je skutecznie od kilku tysięcy lat. Dawne wspólnoty, żyjące w harmonii z przyrodą, po prostu wiedziały z własnego doświadczenia, że te rośliny działają.
Siła adaptogenu zależy jednak od szeregu czynników: wieku rośliny, jej jakości, formy ekstraktu, dawkowania itd. Na szczęście kolektywna wiedza, którą zawdzięczamy setkom pokoleń naszych przodków, mówi o tym, w jaki sposób stosować te rośliny, aby przynosiły maksymalne, pożądane efekty.
SKUTKI UBOCZNE I PRZECIWWSKAZANIA
Jak dotąd nie stwierdzono, aby występowały jakiekolwiek skutki uboczne po spożyciu adaptogenów. Warto przypomnieć, że jednym z kryteriów kwalifikujących daną roślinę do grona adaptogenów jest jej nieszkodliwość.
Jednakże nie zaleca się przyjmowania adaptogenów:
- z niektórymi lekami (chcesz przyjmować adaptogeny, a bierzesz leki? Napisz do nas na doradca@mothersprotect.com indywidualnie podejdziemy do Twojej sytuacji)
- z antydepresantami
- z alkoholem (przy częstym jego spożywaniu – sporadyczna konsumpcja nie stanowi problemu)
- kobietom w ciąży
- kobietom karmiącym (wyjątkiem jest Królowa)
- osobom uczulonym na którykolwiek ze składników zawartych w preparacie.
Lista adaptogenów
ASHWAGANDHA
Jeden z najbardziej popularnych składników żywności zwanych „adaptogenami”, czyli dbających o równowagę organizmu. Wspiera odporność na stres i zapewnia utrzymanie odpowiedniego poziomu energii. Pochodzi z rejonu Indii. Najbardziej bogaty w składniki aktywne jest korzeń tej rośliny. Zalecana dla zestresowanych i zapracowanych osób, a także sportowców.
SZCZODRAK KROKOSZOWATY
Ta roślina wspomaga adaptację organizmu pozwalając zachować zdrowy poziom energii i ożywienie. Stanowi główny składnik mieszanki Czarodziej. Można znaleźć go na wymagających terenach Syberii. Wartość zielarska posiada kłącze i korzeń. Jest szczególnie ceniony przez zawodowych sportowców, ale doceniany także przez pracowników umysłowych.
SCHIZANDRA (CYTRYNIEC CHIŃSKI)
Czerwone owoce tej rośliny bogate są w substancje aktywne. Cytryniec wspiera zdrowie m.in. poprzez wspomaganie ochrony komórek przed stresem oksydacyjnym. Roślinę można spotkać na terenie Chin i Korei, gdzie nazywa się ją “owocem o pięciu smakach” i powszechnie wykorzystuje w miejscowej, tradycyjnej diecie.
RÓŻENIEC GÓRSKI
Wspomaga system nerwowy, funkcje poznawcze i samopoczucie. Dba o prawidłową pracę serca i całego układu krwionośnego. Różeniec górski, znany również jako „arktyczny korzeń”, rośnie wysoko w górach w Azji i Europie. Opisany został już w I w. n.e.! Sprawdza się u zapracowanych osób, które potrzebują w życiu zadbać o witalność i sprawność umysłową.
KORZEŃ MACA (PIEPRZYCA PERUWIAŃSKA)
Korzeń adaptogennej rośliny maca jest od wieków wykorzystywany przez ludy zamieszkujące tereny dzisiejszego Peru. Wchodzi w skład mieszanki Królowa, która jest dedykowana kobietom na różnych etapach dojrzałości.
GOTU KOLA
Wąkrotka azjatycka najbardziej znana jest ze wspomagania funkcji poznawczych, przez co cenią ją osoby pracujące umysłowo. Jednocześnie pielęgnuje zdrowie układu krwionośnego i serca. W Chinach zaleca się jej stosowanie również osobom starszym. Jako surowiec zielarski stosowane jest przede wszystkim jej ziele – zielona część nadziemna.
Dobierz odpowiedni adaptogen dla siebie. Wykonaj szybki test.
ZACZNIJ TESTBADANIA NAUKOWE
Po roku 1960 w Instytucie Fizjologii i Farmakologii Adaptacji przeprowadzono setki badań, w których udział wzięło kilkanaście tysięcy ludzi. W badaniach tych mierzono reakcję organizmu na niekorzystne warunki, takie jak wysoka temperatura, hałas, czy też długotrwała i intensywna aktywność fizyczna.
Pod wpływem suplementacji adaptogenami stwierdzono nie tylko wsparcie odporności na powyższe czynniki, ale również wpływ na koncentrację, zdolności poznawcze i wrażliwość zmysłów (np. słuch), wydajności i jakości pracy. Wyniki badań potwierdziły proodpornościowe działanie tych roślin zarówno w przypadku ekspozycji na intensywne bodźce stresogenne, jak też przy wzmożonej aktywności sportowej. Skutków ubocznych nie zaobserwowano.
W poniższych badaniach suplementy z roślin adaptogennych podawano osobom, należącym do określonej grupy zawodowej, i narażonym na różnego rodzaju obciążenia fizyczne:
Grupa badanych: drużyny olimpijskie i inne zespoły sportowe podczas treningów i zawodów,
Wynik: Zwiększona wytrzymałość i regeneracja, zwiększenie poboru tlenu i lepsza wydajność;
Grupa badanych: 1000 pracowników kopalni na Syberii,
Wynik: Częstotliwość zachorowań podczas epidemii grypy spadła o 66 procent;
Grupa badanych: 1200 kierowców ciężarówek długodystansowych,
Wynik: Wzrost produktywności, częstotliwość zachorowań podczas epidemii grypy spadła o 30 procent;
Grupa badanych: 14 000 pracowników fabryki samochodów.
Wynik: Zmniejszenie o 30 procent objawów obciążenia organizmu, takich jak: zmęczenie, bezsenność i stany lękowe; zmniejszenie o 40 procent częstotliwości występowania chorób serca i nieprawidłowego ciśnienia tętniczego.
Badano również reakcje osób poddanych leczeniu nowotworów z użyciem środków farmakologicznych:
Grupa badanych: 107 pacjentów przyjmujących leki na raka żołądka.
Wynik: 50 procent mniejsze uszkodzenia systemu odpornościowego, umożliwienie zmniejszenia skutecznej dawki podawanego leku o 50 procent.
Najnowsze badania prowadzone w ośrodkach naukowych na całym świecie potwierdzają rezultaty tych prac – adaptogeny holistycznie wzmacniały organizmy badanych, bez względu na to, na działanie jakich czynników stresogennych są oni wystawieni.
GDZIE KUPIĆ I JAKIE WYBRAĆ?
Obecnie w Polsce przybywa sklepów i producentów mających w swojej ofercie rośliny adaptogenne.
Na co jednak warto zwrócić uwagę przy podejmowaniu decyzji o zakupie tego typu suplementów?
Na rynku powszechnie dostępne są dziś adaptogeny w trzech postaciach:
- proszki
- kapsułki
- krople (postać płynna)
To, którą formę z powyższych wybierzemy, ma niebagatelne znaczenie w kontekście jakości i przyswajalności adaptogenów.
Badania naukowe i opinie tysięcy doświadczonych wielbicieli roślin adaptogennych jednogłośnie wskazują, na krople
(postać płynną), jako na najlepiej przyswajalną formę, w jakiej możemy przyjmować adaptogeny.
Pierwszym i niezwykle znaczącym argumentem w tej kwestii jest fakt, iż zdecydowana większość badań jest
przeprowadzana z wykorzystaniem adaptogenów pod postacią płynną. Oznacza to, że nie możemy mieć pewności, iż efekty,
o których mówi się powszechnie w kontekście którejś z roślin adaptogennych (np. ashwagandy) będą faktycznie miały
miejsce w przypadku gdy zdecydujemy się na zakup adaptogenów w formie kapsułek czy proszków.
Po drugie, dostępne dziś na polskim rynku adaptogeny w kroplach są pozbawione jakichkolwiek substancji toksycznych,
konserwantów, sztucznych zapachów czy polepszaczy smaku. Dzięki temu możemy mieć pewność, że decydując się na tę
formę, stawiamy na najwyższą jakość i najbardziej widoczne efekty działania tych unikalnych ziół.
Trzecią kwestią jest standaryzacja, która jest procesem sztucznej, laboratoryjnej izolacji tzw. składników aktywnych
adaptogenów i zwiększania ich stężenia kosztem innych tzw. składników pobocznych. Problemem jest tu fakt, że w
rzeczywistości nikt nie ma dziś pewności, który z komponentów zawartych w adaptogenach jest tym „aktywnym”.
Zielarze i naturopaci są zgodni, że jedynie ekstrakt zawierający pełną gamę składników, naturalnie występujących w roślinie,
jest w stanie zagwarantować nam szerokie spektrum działania, jakiego oczekujemy od adaptogenów.
Warto nadmienić, że do wspomnianego wyodrębniania jednych składników kosztem drugich, używa się wysoce toksycznych
i często rakotwórczych substancji, utylizowanych najczęściej do mórz i oceanów i których śladowe ilości odnajduje się także
w produktach końcowych przeznaczonych do sprzedaży. Adaptogeny w kroplach dostępne dziś na polskim rynku nie są
poddawane procesowi standaryzacji.
Jeśli interesuje nas moc preparatu, na który się zdecydujemy to warto zwrócić uwagę na współczynnik ekstrakcji. Jest to
stosunek całkowitego stężenia danej substancji w fazie organicznej do całkowitego jej stężenia w fazie wodnej. (źródło:
www.fis.agh.edu.pl). Najbardziej pożądanym jest współczynnik 1:1.
Decydując się na zakup adaptogenów powinniśmy również mieć na uwadzę specjalizację producenta. Często bowiem zdarza się, że firma produkująca adaptogeny wytwarza również witaminy, białka, spalacze tłuszczu oraz inne suplementy diety, co może poddawać pod wątpliwość jakość adaptogenów wychodzących z takiej linii produkcyjnej. Nie od dziś wiadomo, że najlepszą rybę zjemy w smażalni ryb nad morzem, a oscypka od górala z Podhala.
Dobierz odpowiedni adaptogen dla siebie. Wykonaj szybki test.
ZACZNIJ TESTLISTA WYBRANYCH PUBLIKACJI I BADAŃ NAUKOWYCH
Choudhary D, Bhattacharyya S, Bose S. Efficacy and Safety of Ashwagandha (Withania somnifera (L.) Dunal) Root Extract in Improving Memory and Cognitive Functions. J Diet Suppl. 2017
Langade D, Thakare V, Kanchi S, Kelgane S. Clinical evaluation of the pharmacological impact of ashwagandha root extract on sleep in healthy volunteers and insomnia patients: A double-blind, randomized, parallel-group, placebo-controlled study. J Ethnopharmacol. 2021
Paocharoen V. The efficacy and side effects of oral Centella asiatica extract for wound healing promotion in diabetic wound patients. J Med Assoc Thai. 2010
Gannon JM, Brar J, Rai A, Chengappa KNR. Effects of a standardized extract of Withania somnifera (Ashwagandha) on depression and anxiety symptoms in persons with schizophrenia participating in a randomized, placebo-controlled clinical trial. Ann Clin Psychiatry. 2019 May;31(2):123-129. PMID: 31046033.
Zenico T, Cicero AF, Valmorri L, Mercuriali M, Bercovich E. Subjective effects of Lepidium meyenii (Maca) extract on well-being and sexual performances in patients with mild erectile dysfunction: a randomised, double-blind clinical trial. Andrologia. 2009
Yan, T. et al. “Antidepressant-like effects and cognitive enhancement of Schisandra chinensis in chronic unpredictable mild stress mice and its related mechanism.” Scientific reports vol. 7(1), 31 Jul. 2017
Gubchenko, P.P. and N.K. Fruentov. Comparative Study of the Effectiveness of Eleutherococcus and Other Plant Adaptogens as Remedies for Increasing the Work Capacity of Flight Personnel. New Data on Eleutherococcus: Proceedings of the 2nd International Symposium on Eleutherococcus (Moscow, 1984). Vladivostok. Far East Academy of Sciences of the USSR, 1986, 240.
Asano, K., T. Takakhsi, K.H. Kugo, M. Kuboyama. The Influence of Eleutherococcus on Muscle Work Capacity in Humans. New Data on Eleutherococcus: Proceedings of the 2nd International Symposium on Eleutherococcus (Moscow, 1984). Vladivostok. Far East Academy of Sciences of the USSR, 1986, 166.
Brekhman, I.I. Eleutherococcus, Leningrad: Nauka, 1968.
Schezin, A.K., V.I. Zinkovich, and L.K. Galanova. Eleutherococcus in Prevention of Influenza, Hypertonia and Ischemia in Drivers of the Bolzhsky Automobile Factory. New Data on Eleutherococcus: Proceedings of the 1st International Symposium on Eleutherococcus (Hamburg, 1980). Vladivostok. Far East Academy of Sciences of the USSR, 1981, 93.
Brekhman, I.I., I.V. Dardymov. New Substances of Plant Origin which Increase Nonspecific Resistance. Annual Review of Pharmacology, v.9.1969,
A. Lebedev. On the Pharmacology of Schizandra Chinensis. Materials for the Study of Ginseng and Schizandra Chinensis, Issue 3. Leningrad, 1958, 170.
Kurkin, V.A. and G.G. Zapesochnaya. Chemical Composition and Pharmacological Properties of Rhodiola Rosea. Khimiko-Garmatsevtichesky Zhurnal (Chemical Pharmaceutical Journal), 20(10). 1986. 1231-1244.
Saratikov, A.S., and E.A. Krasnov. Rhodiola Rosea is a Valuable Medicinal Plant. Tomsk, 1986, 85.
Wahlstrom, Mikael. Adaptogens: Natures Key to Well-Being. Goteborg; Skandinavisk Bok, 1987.
Blokhin, B.N. The Influence of Eleutherococcus Root and Leaf Extract on Human Work Capacity under Static and Dynamic Workloads. Eleutherococcus and Other Adaptogens from Far East Plants. Vladivostok: Siberian Department of the Academy of Sciences of the USSR. 1966, 191.
Brekhman, I.I. & Dardymov, I.V. „New substances of plant origin which increase nonspecific resistance,” Annu Rev Pharmacol, 9: 419-30, 1969.
Wichtl, M. Herbal Drugs and Phytopharmaceuticals: A Handbook for Practice on a Scientific Basis: 237. Bisset, N. Ed. Stuttgart, Germany: Medpharm Scientific Publishers, 1995.
Farnsworth, N.R., et al. „Siberian ginseng (Eleutherococcus senticosis): Current status as an adaptogen,” Econ Med Plant Res, 1: 156-215, 1985.
Ghosal, S., et al. „Immunomodulatory and CNS effects of sitoindosides IX and X, two new glycowithanolides from Withania somnifera,” Phytother Res, 3(5): 201-6, 1989.
Bhattacharya, S.K., et al. „Anti-stress activity of sitoindosides VII and VIII, new acylsterylglycosides from Withania somnifera,” Phytother Res, 1(1): 32-37, 1987.
Cyong, J. „A pharmacological study of the anti-inflammatory activity of Chinese herbs. A review,” Acupunct Electro-Ther, 7: 173-202, 1982.
Andallu, B., and B. Radhika. “Hypoglycemic, Diuretic, and Hypocholesterolemic Effect of Winter Cherry (Withania somnifera, Dunal) Root.” Indian Journal of Experimental Biology 38, no. 6 (2000): 607–9.
Arushanian, E., O. Baida, et al. “Effect of Eleutherococcus on Short-Term Memory and Visual Perception in Healthy Humans.” Eksperimental’naia i Klinicheskaia Farmakologiia 66, no. 5 (2003): 10–13.
Azizov, A., R. Fulla, and A. Chubarova. “Effects on Leuzea Tincture and Leveton on Hormonal Immunity of Athletes.” [In Russian.] Eksperimental’naia i Klinicheskaia Farmakologiia 60, no. 5 (1997): 47–48.
Barker, Jason, and Chris Meletis. “Chronic Fatigue Syndrome: Treatment from an Adaptogenic Perspective.” Townsend Letter for Doctors and Patients, February 2004: 66–68.
Brekhman, Israel. “A New Medicinal Plant of the Family Araliaceae—The Spiny Eleutherococcus.” Izv Sibir Otdel, (USSR) 9 (1960): 113–20.
Cicero, A., G. Derosa, et al. “Effects of Siberian Ginseng (Eleutherococcus senticosus maxim.) on Elderly Quality of Life: A Randomized Clinical Trial.” Archives of Gerontology and Geriatrics Supplement 9 (2004): 69–73.
De Bock, K., B. Eijnde, et al. “Acute Rhodiola rosea Intake Can Improve Endurance Exercise Performance.” International Journal of Sport Nutrition and Exercise Metabolism 14, no. 3 (2004): 298–307.
Gao, Q., G. Wu, and D. He. “Effect of Cordyceps sinensis on the Th1/Th2 Cytokines in Patients with Condyloma Acuminatum.” [In Chinese.] Zhong Yao Cai 23, no. 7 (2000): 402–4.
Gong, Z., Y. Dai, et al. “The Effect of Radix Pseudostellariae from 8 Habitats on Spleen-Deficiency and Immunologic Function.” Zhong Yao Cai 24, no. 4 (2001): 281–82.
Guan, Y., Z. Hu, and M. Hou. “Effect of Cordyceps sinensis on T-lymphocyte Subsets in Chronic Renal Failure.” [In Chinese.] Zhongguo Zhong Xi Yi Jie He Za Zhi 12, no. 6 (1992): 323, 338–39.
Ibatov, A. “The Use of a Decoction of the Rhizome of Leuzea carthamoides for Treatment of Alcoholics with Depressive States.” [In Russian.] Zhurmal Nevropatologii i Psikhiatrii Imeni 95, no. 4 (1995): 78–79.
Kuppurajan, K., S. Rajagopalan, et al. “Effect of Ashwagandha (Withania somnifera dund.) on the Process of Aging in Human Volunteers.” Journal of Research on Ayurveda and Siddha 1 (1980): 247–58.
Lai, S. W., J. H. Lin, et al. “Influence of Ganoderma lucidum on Blood Biochemistry and Immunocompetence in Horses.” American Journal of Chinese Medicine 32, no. 6 (2004): 931–40.
Panossian, Alexander, and H. Wagner. “Stimulating Effect of Adaptogens: An Overview with Particular Reference to Their Efficacy Following Single Dose Administration.” Phytotherapy Research 19 (2005): 819–38.
Panossian, Alexander, G. Wikman, and H. Wagner. “Plant Adaptogens III, Earlier and More Recent Aspects and Concepts on Their Mode of Action.” Phytomedicine 6, no. 4 (1999): 287–99.
Panossian, Alexander, A. Oganessian, et al. “Effects of Heavy Physical Exercise and Adaptogens on Nitric Oxide Content in Human Saliva.” Phytomedicine 6, no. 1 (1999): 17–26.
Rege, N., U. Thatte, and S. Dahanukar. “Adaptogenic Properties of Six Rasayana Herbs Used in Ayurvedic Medicine.” Phytotherapy Research 13, no. 4 (1999): 275–91.
Shevtsov, V., B. Zholus, et al. “A Randomized Trial of Two Different Doses of a SHR-5 Rhodiola rosea Extract Versus Placebo and Control of Capacity for Mental Work.” Phytomedicine 10, no. 2–3 (2003): 95–105.
Stansbury, Jill. “Adrenal-Thyroid-Gonadal Triad.” In Medicines from the Earth Proceedings. 125–34. Brevard, NC: Gaia Herbal Research Institute, 2005.
Wagner, H. “Immunostimulants and Adaptogens from Plants.” In Phytochemistry of Medicinal Plants, edited by John T. Arnason, Rachel Mata, and John T. Romeo. New York: Plenum Press, 1995.
Wagner, H., H. Hikino, and N. Farnsworth, eds. Economic and Medicinal Plant Research. Vol. 1. Orlando, FL: Academic Press, 1985.
Wagner, H., H. Norr, and H. Winterhoff. “Plant Adaptogens.” Phytomedicine 1, no. 1 (1994): 63–76.
Wagner, H., et al. “Drugs with Adaptogenic Effects for Strengthening the Powers of Resistance.” Zeitschrift fur Phytotherapie 13 (1992): 42–54.
Wallace, Edward. “Adaptogenic Herbs: Nature’s Solution to Stress.” Nutrition Science News, 1998.
Winston, David; Maimes, Steven (2007-03-22). Adaptogens: Herbs for Strength, Stamina, and Stress Relief . Inner Traditions/Bear & Company.
Yardley, Katolen. “The Role of Herbal Adaptogens for Human Immuno-Deficiency Virus (HIV), Cancer, and Chronic Illness.” Vancouver: Katolen Yardley, 2004.
Yuen J., and M. Gohel. “Anticancer Effects of Ganoderma lucidum: A Review of Scientific Evidence.” Nutrition and Cancer 53, no. 1 (2005): 11–17.