Poziom testosteronu a wiek. Jakie są normy?

Poziom testosteronu odgrywa kluczową rolę w regulacji wielu procesów fizjologicznych, zwłaszcza u mężczyzn. Jednak z biegiem lat, poziom tego hormonu ulega naturalnym zmianom, co może mieć wpływ na zdrowie i ogólne samopoczucie. Kiedy można mówić o niedoborze testosteronu, a kiedy o jego nadmiarze? Jakie są normy tego hormonu dla 20-, a jakie dla 40-latka? Poznaj odpowiedzi na te i inne pytania dotyczące testosteronu.

Czym jest testosteron i za co odpowiada?

Testosteron to hormon steroidowy z grupy androgenów, który pełni istotną rolę w organizmach ludzkich i innych ssaków. Jest głównym hormonem płciowym u mężczyzn, chociaż występuje również w niższych ilościach u kobiet. Odpowiada za rozwój cech płciowych męskich i reguluje wiele funkcji fizjologicznych.

Główne funkcje testosteronu to m.in.:

1. Rozwój cech płciowych męskich – testosteron jest kluczowym czynnikiem wpływającym na rozwój narządów płciowych męskich i wtórnych cech płciowych, takich jak owłosienie ciała, męski głos i rozwój mięśni.
2. Regulacja libido – testosteron wpływa na poziom libido u obu płci, choć jego rola w tej kwestii jest bardziej zauważalna u mężczyzn.
3. Wzrost masy mięśniowej – hormon ten sprzyja syntezie białek, co pomaga w zwiększaniu masy mięśniowej i utrzymaniu siły fizycznej.
4. Regulacja gospodarki kostnej – testosteron wpływa na gęstość kości i procesy związane z utrzymaniem zdrowia układu kostnego.
5. Regulacja poziomu czerwonych krwinek – testosteron może wpływać na produkcję czerwonych krwinek, co ma znaczenie dla zdrowia krwi.
6. Regulacja poziomu tłuszczu – testosteron wpływa na dystrybucję tłuszczu w organizmie.

Warto wiedzieć, że poziom tego hormonu w organizmie podlega naturalnym wahaniom w zależności od wieku, płci, a także innych czynników. Niski poziom testosteronu u mężczyzn lub nadmiernie wysoki poziom u kobiet może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych, dlatego istotne jest utrzymanie równowagi tego hormonu.

Czy testosteron występuje wyłącznie u mężczyzn?

Testosteron jest głównym hormonem płciowym u mężczyzn, pełniąc kluczową rolę w rozwoju cech płciowych męskich i utrzymaniu zdrowia mężczyzny. Jednakże, kobiety również produkują testosteron, choć w znacznie niższych ilościach.

U kobiet testosteron jest syntetyzowany głównie w jajnikach i w niewielkim stopniu w nadnerczach. Ma znaczenie zwłaszcza dla regulacji libido, utrzymania masy mięśniowej, a także wpływa na zdrowie kości.

Poziomy testosteronu u kobiet podlegają zmianom w różnych fazach życia, takich jak okres dojrzewania, cykl menstruacyjny, ciąża i menopauza. 

Poziom testosteronu a wiek (tabela)      

Pamiętaj, że normy testosteronu mogą różnić się od siebie w zależności od laboratorium, które przeprowadza badanie, a także kraju. Jeśli przyjrzysz się poniższej tabeli, zobaczysz, że „widełki” są bardzo szerokie, więc obecność w nich nie zawsze jest jednoznaczna z prawidłowym wynikiem. Trzeba dążyć nie tylko do normy, ale przede wszystkim do optymalnego poziomu.

Prawidłowy poziom testosteronu u 20-latka

Prawidłowy poziom testosteronu u 20-latka zazwyczaj mieści się w zakresie około 300-1080 ng/dl. W tym wieku mężczyźni osiągają szczytowy poziom tego hormonu, co sprzyja rozwijaniu cech płciowych męskich, utrzymaniu zdrowej masy mięśniowej i regulacji funkcji seksualnych.

Prawidłowy poziom testosteronu 30-latka

W wieku 30 lat prawidłowy poziom testosteronu u mężczyzny również mieści się w zakresie około 300-1080 ng/dl. W tym okresie życia utrzymanie odpowiedniego poziomu testosteronu jest kluczowe dla zachowania zdrowej masy mięśniowej, regulacji funkcji seksualnych oraz utrzymania ogólnego stanu zdrowia. 

Niemniej jednak, warto pamiętać, że poziomy testosteronu mogą być podatne na indywidualne różnice oraz wpływ czynników zewnętrznych, takich jak dieta, aktywność fizyczna i poziom stresu. 

Prawidłowy poziom testosteronu 40-latka

W wieku 40 lat, prawidłowy poziom testosteronu u mężczyzny wynosi zazwyczaj około 300-890 ng/dl. W tym okresie życia, gdy produkcja testosteronu stopniowo maleje w porównaniu do lat młodzieńczych, utrzymanie równowagi tego hormonu jest nadal kluczowe dla zachowania zdrowego stylu życia.

Prawidłowy poziom testosteronu u 50-latka

W wieku 50 lat, prawidłowy poziom testosteronu u mężczyzn mieści się zazwyczaj w zakresie około 300-890 ng/dl. W tym okresie życia następuje naturalne zmniejszenie produkcji testosteronu, co można zauważyć np. po „oponce” na brzuchu, częstym zmęczeniu, bólach stawów, stopniowym zanikaniu masy mięśniowej czy problemach z sercem.

Jak robione jest badanie testosteronu?        

Stężenie testosteronu można sprawdzić poprzez standardowe laboratoryjne badanie krwi, które jest odpłatne lub nieodpłatne, jeśli zleci je lekarz. Najlepiej jest mierzyć poziom testosteronu na czczo rano, gdy stężenie hormonu jest najwyższe.

W celu pełnej oceny, często zaleca się również pomiar stężenia LH (SHBG). Lekarz może także zasugerować wykonanie analizy frakcji wolnego testosteronu, który jest biologicznie aktywny i może aktywnie oddziaływać na tkanki, dlatego jest najistotniejszy. Czym jest to badanie?

Frakcja wolnego testosteronu

Testosteron występuje w krwi w dwóch głównych postaciach: związanej z białkami, co stanowi większość, oraz w postaci wolnej, która stanowi tylko niewielką część ogólnego stężenia. Analiza frakcji wolnego testosteronu to badanie mające na celu pomiar ilości testosteronu, który krąży we krwi w postaci niezwiązanej z białkami nośnymi.

Badanie frakcji wolnego testosteronu może pomóc w diagnozowaniu różnych zaburzeń hormonalnych, takich jak hipogonadyzm (niedobór testosteronu) czy hiperandrogenizm (nadmiar testosteronu), zwłaszcza u osób z objawami takimi jak zmniejszenie libido czy problemy z płodnością.

Niedobór testosteronu – objawy i skutki

Niedobór testosteronu u mężczyzn może prowadzić do różnych objawów i skutków, zarówno fizycznych, jak i psychicznych. 

Najczęstszy jego efekt to:

• spadek libido, 
• zaburzenia erekcji, 
• zmęczenie,
• ogólne osłabienie,
• obniżenie płodności.

Warto również zwrócić uwagę na fakt, że testosteron odgrywa istotną rolę w budowie i utrzymaniu masy mięśniowej. Niedobór tego hormonu może więc prowadzić do utraty siły i masy mięśniowej, a nawet gromadzenia się tkanki tłuszczowej, zwłaszcza w okolicach brzucha.

Niedobór testosteronu może również prowadzić do problemów ze snem, takich jak bezsenność lub zaburzenia cyklu snu i jednocześnie wpływać na ogólny poziom energii. 

Nadmiar testosteronu – objawy i skutki

Nadmiar testosteronu, zwany hiperandrogenizmem, również może wywoływać różne, niepożądane objawy.

Przede wszystkim wzrost poziomu testosteronu może zwiększać produkcję sebum, co z kolei zwiększa ryzyko wystąpienia trądziku. U mężczyzn nadmiar testosteronu przyczynia się do wypadania włosów, zwłaszcza w obszarze skóry głowy.

Nadmiar testosteronu wpływa zazwyczaj także na nastrój, powodując zwiększoną drażliwość, a nawet agresję. Warto jednak pamiętać, że u mężczyzn, którzy nie przyjmują preparatów podbijających testosteron, bardzo rzadko (praktycznie wcale) nie obserwuje się nadmiaru testosteronu. Dużo większym problemem współcześnie jest jego niedobór.

Nadmiar lub niedobór testosteronu

Schemat działania w przypadku nadmiaru lub niedoboru testosteronu zależy od konkretnej sytuacji oraz przyczyny zakłóceń hormonalnych. W przypadku podejrzenia występowania problemów z poziomem testosteronu, zawsze zaleca się konsultację z lekarzem, który może przeprowadzić odpowiednie badania i dostosować terapię do indywidualnych potrzeb pacjenta. 

W przypadku niedoboru testosteronu najważniejszym aspektem jest zmiana stylu życia, czyli:

• dieta (m.in. rezygnacja z alkoholu, odpowiednia podaż cynku, zwiększona ilość tłuszczy nasyconych, których źródłem są m.in. oliwa z oliwek czy olej z awokado; do diety warto wprowadzić także czerwone mięso i jajka. Zrezygnuj z zielonej herbaty, soi oraz produktów zawierających wielonienasycone kwasy tłuszczowe i tłuszcze trans),
• aktywność fizyczna (najlepsze efekty daje przede wszystkim trening interwałowy, czyli naprzemienne wykonywanie ćwiczeń o wysokiej i niskiej intensywności; warto pamiętać, że nie każdy rodzaj aktywności wpłynie na podwyższenie poziomu testosteronu, takim przykładem może być trening aerobowy).
• odpowiednia ilość snu (ale także jego jakość!),
• unikanie stresu.

To naturalne sposoby, które mogą pomóc w zwiększeniu poziomu testosteronu.

W niektórych przypadkach konieczne może być działanie przyczynowe – jeśli wahania testosteronu są spowodowane konkretnymi schorzeniami, takimi jak problemy z jądrami, przysadką lub nadnerczami, działanie jest ukierunkowane na usuwanie lub łagodzenie tych przyczyn.

Poziom testosteronu ulega naturalnym zmianom w miarę postępującego wieku. W okresie dorastania i wczesnej dorosłości, mężczyźni często osiągają szczytowy poziom tego hormonu, co sprzyja rozwijaniu cech płciowych i ogólnej witalności. Jednak wraz z upływem lat, poziom testosteronu spada. Jeśli spadkowi towarzyszą niepożądane objawy, to warto udać się do lekarza i wykonać odpowiednie badania. Wychwycenie ewentualnych nieprawidłowości, pozwoli na wdrożenie skutecznego leczenia.

Informacje zawarte w artykule nie powinny być wykorzystywane
lub traktowane jako porada medyczna.

Źródła:

Rabijewski M., Zgilczyński W., Zespół niedoboru testosteronu u mężczyzn, Geriatria, 3, 2009, s. 17-26.

Rabijewski M., Testosteron a dysfunkcje seksualne u mężczyzn, Przegląd urologiczny 2011/3 (67).

Stachowicz A., Lebiedzińska A., Dieta a testosteron w organizmie sportowca, BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLVIII, 2015, 1, str. 88 – 96.