Cytryniec chiński (Schisandra chinensis) – działanie i właściwości

Cytryniec chiński to roślina, która od wieków jest wykorzystywana przez medycynę Dalekiego Wschodu. W zielarstwie zastosowanie znalazł owoc Schisandra chinensis. Posiada on zapach, który przywołuje skojarzenia z cytryną. Pierwotnie ww. roślinę uprawiano głównie w Chinach, dlatego potocznie określa się ją mianem cytryńca chińskiego. Europa zaczęła wykorzystywać jej właściwości stosunkowo niedawno. Gatunek Schisandra chinensis zalicza się do adaptogenów, czyli nietoksycznych roślin przyczyniających się do podniesienia nieswoistej odporności na stres. Na tym jednak działanie cytryńca chińskiego się nie kończy. Co warto o nim wiedzieć?

Co to jest cytryniec chiński (Schisandra chinensis)?

Ta roślina pochodząca z obszarów Azji to dwupienne pnącze, które osiąga niezwykle imponującą wysokość rzędu kilkunastu metrów. Występujący naturalnie cytryniec chiński, drzewo i krzewy oplata niczym bluszcz, w ogrodach i parkach często zaś korzysta z podpórki w postaci pergoli. Wybrane odmiany cytryńca chińskiego sadzi się także w europejskich i amerykańskich parkach jako rośliny ozdobne. W Polsce kwitną one pod koniec maja i na początku czerwca. We wrześniu i październiku dojrzewają owoce cytryńca chińskiego, które mają kolor czerwony. Posiadają one 10-milimetrową średnicę i występują w postaci gron.

Schisandra chinensis w Farmakopei WHO

Od wieków wykorzystuje się właściwości cytryńca chińskiego w medycynie Dalekiego Wschodu. Jednak kraje zachodnie dopiero stosunkowo niedawno zwróciły uwagę na Schisandra chinensis, o czym najlepiej świadczy fakt, że ta roślina trafiła do Międzynarodowej Farmakopei WHO w 2007 roku. Niestety, cytryniec chiński najlepiej rośnie na swoim pierwotnym obszarze występowania. Chiny, Korea, Japonia i rosyjskie Wyspy Kurylskie zapewniają Schisandra chinensis optymalne warunki rozwoju. Choć w Europie i USA usiłuje się uprawiać tę roślinę zielarską, to zazwyczaj traktuje się ją jako oprawę estetyczną ogrodów i parków.

Owoce cytryńca chińskiego jako surowiec zielarski

Owoce cytryńca chińskiego to surowiec zielarski, który cieszy się sporym zainteresowaniem ze względu na zawartość wielu cennych substancji. Jego charakter bardzo dobrze oddaje chińska nazwa wuweizi. Pod tym obco brzmiącym określeniem kryje się owoc o pięciu smakach. W krajach Dalekiego Wschodu wierzono, iż termin ten najlepiej odzwierciedla oddziaływanie Schisandra chinensis na organizm człowieka. Każdy z pięciu smaków wpływa na inną część ciała, razem zapewniają one ustrojowi stan równowagi. Rzeczywiście poszczególne części cytryńca chińskiego pobudzają odmienne kubki smakowe.

Właściwości liścia cytryńca chińskiego

Choć przemysł zielarski wykorzystuje owoce Schisandra chinensis do produkcji suplementów diety, kosmetyków i wyodrębniania cennych surowców farmaceutycznych, to właściwości liści cytryńca chińskiego także spotkały się z zainteresowaniem. Roztaczają one niezwykły aromat, w którym dominują cytrusowe nuty. Z tego powodu wykorzystuje się je do przyrządzania pięknie pachnących naparów wspierających potencję.

Cytryniec chiński – jakie ma działanie i właściwości?

Właściwości cytryńca chińskiego wzbudziły szerokie zainteresowanie w świecie naukowym. Schisandra chinensis obfituje w cenne substancje chemiczne. Za najważniejsze uchodzą lignany cytryńca chińskiego. Z tej rośliny można też uzyskać olejek eteryczny, który stanowi naturalną esencję monoterpenów i seskwiterpenów. Ponadto cytryniec chiński charakteryzuje się wysoką zawartością witamin C i E o silnym działaniu antyoksydacyjnym. Schisandra chinensis dostarcza cenne minerały takie jak mangan, żelazo, wapń, miedź, chrom, kobalt, cynk i nikiel.

Właściwości antyoksydacyjne cytryńca chińskiego

Współczesny człowiek każdego dnia jest narażony na silny stres oksydacyjny. Wolne rodniki powstają w jego organizmie wskutek przemian metabolicznych, ale również stresu oraz oddziaływania szkodliwych czynników zewnętrznych. Te reaktywne cząstki potrafią dokonać poważnych szkód w organizmie. Wykazano, iż przyczyniają się do uszkodzenia makromolekuł komórkowych, w tym białek, lipidów i kwasów nukleinowych (DNA). Stres oksydacyjny nie tylko przyspiesza proces starzenia się organizmu, ale także sprzyja powstawaniu komórek nowotworowych. Organizm wytwarza naturalne przeciwutleniacze, ale jest ich stanowczo za mało. Z tego powodu zaleca się, aby antyoksydanty dostarczać z zewnątrz. Cytryniec chiński stanowi bogate źródło przeciwutleniaczy takich jak rutozyd, kwercetyna, izokwercetyna i kwas chlorogenowy. Wspomniane antyoksydanty wspomagają neutralizację wolnych rodników.

Działanie hepatoprotekcyjne cytryńca chińskiego

Lignany cytryńca chińskiego to grupa substancji chemicznych zaliczanych do metabolitów wtórnych, z którymi naukowcy wiążą spore nadzieje. Z przeprowadzonych badań wynika, iż posiadają one ogromny potencjał i można stosować je wspomagająco w przypadku wielu dolegliwości zdrowotnych. Właściwości hepatoprotekcyjne cytryńca chińskiego to temat, któremu poświęcono wiele prac naukowych. Zauważono, że lignany wyodrębnione ze Schisandra chinensis mogą przyczyniać się do zwiększenia przepływu wątrobowego. W rezultacie komórki tego narządu detoksykacyjnego są lepiej dotlenione i odżywione. Ponadto wykazano, iż związki takie jak gamma-schizandryna, schizandryna B, wuweizisu B oraz gamma-schizandryna B wspierają odtruwanie miąższu wątroby.

Pozostałe właściwości Schisandra chinensis

Działanie cytryńca chińskiego to również:

• regulacja układu immunologicznego, który ma za zadanie nie tylko zwalczać mikroorganizmy potencjalnie chorobotwórcze, ale także przyczyniać się do apoptozy komórek nowotworowych;
• wspieranie prawidłowych funkcji układu krążenia, zauważono, że lignany wyodrębnione ze Schisandra chinensis pozytywnie wpływają na mięsień sercowy i przyczyniają się do regulowania ciśnienia tętniczego;
• zmniejszenie objawów choroby wrzodowej, lignany cytryńca chińskiego wspomagają szybszą regenerację ran;
• wpływ na osteoblasty, czyli komórki kościotwórcze, których przewaga nad osteoklastami (komórkami kościogubnymi) zmniejsza ryzyko rozwoju osteoporozy. Suplementację cytryńca chińskiego zaleca się kobietom w wieku okołomenopauzalnym, które są szczególnie narażone na złamania kości;
• ochronny wpływ na komórki nerwowe, których stopniowe obumieranie przyczynia się do wystąpienia chorób otępiennych i neurodegeneracyjnych (takich jak choroba Alzheimera i Parkinsona);
• właściwości antybakteryjne, ekstrakt alkoholowy z rośliny Schisandra chinensis może ograniczać namnażanie niektórych szczepów bakterii chorobotwórczych. Jest to niezwykle cenne odkrycie, które może znaleźć praktyczne zastosowanie. Od wielu lat obserwuje się bowiem narastanie antybiotykooporności oraz odporności na powszechnie stosowane środki dezynfekujące. Ekstrakt etanolowy z cytryńca chińskiego w przyszłości może stać się naturalnym konserwantem dodawanym do żywności, kosmetyków i środków czystości.

Cytryniec chiński a kortyzol

Cytryniec chiński jest zaliczany do adaptogenów, czyli nietoksycznych roślin odkrytych przez naukowców. Ci zauważyli, że niektóre zioła zwiększają zdolności przystosowawcze organizmu w sytuacjach stresowych. Ponadto zapewniają prawidłowe funkcjonowanie ustroju, przywracając mu stan wewnętrznej równowagi. Radzieccy naukowcy szukali substancji, które zwiększałyby wytrzymałość robotników i żołnierzy. Przebadali oni aż 4000 gatunków roślin, z czego zaledwie 12 podnosiło u ssaków nieswoistą odporność na stres. Adaptogeny, w tym Schisandra chinensis, regulują stężenie kortyzolu. Ten hormon stresu ma za zadanie zmobilizować siły organizmu i zmotywować człowieka do działania. Niestety, kiedy przez dłuższy czas kortyzol utrzymuje się na wysokim poziomie, zaburza prawidłowe funkcjonowanie ustroju. Staje się przyczyną bezsenności, insulinooporności, nadwagi,  problemów z koncentracją i spadku libido.

Cytryniec chiński a odchudzanie

W badaniach przeprowadzonych na szczurach wykazano, iż ekstrakt z cytryńca chińskiego wspomaga walkę z otyłością. Spożywanie wysoko przetworzonej żywności, przewlekły stres oraz niedostateczna aktywność fizyczna to trzy czynniki, które w znacznej mierze zwiększają ryzyko rozwoju insulinooporności. Ta z kolei sprzyja odkładaniu tkanki tłuszczowej, co prowadzi do nadwagi i otyłości. Ekstrakt z cytryńca chińskiego wspomaga odchudzanie, ponieważ reguluje poziom glukozy we krwi. Pełni rolę inhibitora, który hamuje aktywność alfa-amylazy, czyli enzymu odpowiedzialnego za rozkład skrobi do cukrów prostych. W rezultacie stężenie glukozy ulega unormowaniu. Ponadto cytryniec chiński wspomaga odchudzanie, gdyż wspiera prawidłową pracę trzustki. Ten narząd endokrynny wydziela insulinę, czyli hormon odpowiedzialny za gospodarkę węglowodanową.

Warto podkreślić, iż Schisandra chinensis to roślina adaptogenna, która wspomaga utrzymanie odpowiedniego poziomu kortyzolu w organizmie. Nadmiar hormonu stresu prowadzi do bezsenności i trudności z koncentracją. Osoba, która odczuwa zmęczenie, często próbuje „dodać” sobie energii, sięgając po wysokokaloryczne przekąski. Sprzyja to rozwojowi otyłości. Cytryniec chiński pomaga niwelować stres, co co może pociągać za sobą poprawę samopoczucia i spadek apetytu. Jednocześnie w badaniach na myszach dowiedziono, iż schisandryna B powoduje redukcję podskórnej tkanki tłuszczowej i zapobiega powstawaniu preadipocytów (niedojrzałych komórek tłuszczowych). Stosując cytryniec chiński na odchudzanie, należy jednak pamiętać, że nie zastąpi on zbilansowanej diety i regularnej aktywności fizycznej. Stanowi zaś wsparcie w procesie redukcji tkanki tłuszczowej.

Cytryniec chiński a menopauza

Lignany z cytryńca chińskiego wspomagają redukcję dokuczliwych objawów przekwitania, do których zaliczyć można uderzenia gorąca, nocne poty i kołatanie serca. Ponadto wykazano, iż wspierają one zdrowie układu krążenia. Schisandra chinensis wpływa też na aktywność osteoblastów, czyli komórek kościotwórczych, przez co odgrywa istotną rolę w profilaktyce osteoporozy.

Cytryniec chiński – dla kogo?

Liczne właściwości cytryńca chińskiego wzbudzają spore zainteresowanie przemysłu farmaceutycznego i kosmetycznego. Ta roślina adaptogenna wspomaga redukcję stresu i wspiera funkcje poznawcze. Z tego powodu jej suplementację zaleca się osobom wykonującym pracę intelektualną i kreatywną, które zmagają się z przewlekłym napięciem nerwowym.

1. Bogacz K.; Składniki zwiększające libido w napojach funkcjonalnych; 2012, Przemysł Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny, 56 (07-08)
2. Ciecinski J.; Cytryniec chiński; 1999, Aura 7, s. 38-39
3. Hancke J.L., Burgos R.A. i Ahumada F.; Schisandra chinensis (Turcz.) baill; 1999, Fitoterapia 70 (5), s. 451-471
4. Huyke C., Engel K., Simon-Haarhaus B., Quirin K.W. i Schempp C.M.; Composition and Biological Activity of Different Extracts from Schisandra sphenanthera and Schisandra chinensis; 2007, Planta Med, 73 (10), s. 1116-1126
5. Panossian A., Wikman G.; Pharmacology of Schisandra chinensis Bail.: an overview of Russian research and uses in medicine; 2008, Journal of ethnopharmacology, 118 (2)
6. Nowak A., Zakłos-Szyda M., Błasiak J., Nowak A., Zhang Z. i Zhang B.; Potential of Schisandra chinensis (Turcz.) Baill. in Human Health and Nutrition: A Review of Current Knowledge and Therapeutic Perspectives; 2019, Nutrients, 11(2)
7. Park J., Han S., Park H.; Effect of Schisandra chinensis Extract Supplementation on Quadriceps Muscle Strength and Fatigue in Adult Women: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Trial; 2020, Int J Environ Res Public Health, 17(7)
8. Park J.Y., Kim K.H; A randomized, double-blind, placebo-controlled trial of Schisandra chinensis for menopausal symptoms; 2016, Climacteric, 19 (6)
9. Park S., Hong S.M., Ahn I.S., Kim Y.I., Lee J.B.; Huang-Lian-Jie-Du-Tang  supplemented with Schisandra chinensis Baill. and Polygonatum odoratum druce improved glucose tolerance by potentiating insulinotropic actions in islets in 90% pancreatectomized diabetic rats; 2009, Biosci. Biotechnol. Biochem., 73, s. 2384-2392
10. Szopa A., Ekiert R., Ekiert H.; Current knowledge of Schisandra chinensis (Turcz.) Baill. (Chinese magnolia vine) as a medicinal plant species: a review on the bioactive components, pharmacological properties, analytical and biotechnological studies; 2017, Phytochem Rev., 16(2), s. 195-218
11. Szopa A., Ekiert R., Ekiert H.; Cytryniec chiński (Schisandra chinensis) – nowy farmakopealny gatunek: badania chemiczne, biologiczna aktywność, znaczenie lecznicze, walory kosmetyczne, metody analityczne oraz badania biotechnologiczne, 2012, Farm Pol, 68 (12), s. 832-843
12. Szopa A., Klimek M., Ekiert H.; Cytryniec chiński (Schisandra chinensis) -  znaczenie lecznicze i kosmetyczne; 2016, Pol J Cosmetol, 19(4), s. 274-284
13. Szopa A., Klimek-Szczykutowicz M., Kokotkiewicz A., Dziurka M., Luczkiewicz M., Ekiert H.; Phenolic acid and flavonoid production in agar, agitated and bioreactor-grown microshoot cultures of Schisandra chinensis cv. Sadova No. 1 – a valuable medicinal plant; 2019, Journal of Biotechnology, Vol. 305, s. 61-70
14. Szopa A., Warzecha A., Klimek-Szczykutowicz M., Stańczyk K., Kubica P. i Ekiert H.; Cytryniec chiński (Schisandra chinensis (Turcz.) Baill.) - z tradycyjnej medycyny chińskiej do współczesnej fitoterapii; 2018, HERB DOI 10.32094
15. Qu Y., Chan J.Y., Wong C.W., Cheng L., Xu C., Leung A.W., Lau C.B.; Antidiabetic Effect of Schisandre Chinensis Fructus Involves Inhibition of the Sodium Glucose Cotransporter; 2015, Drug Dev Res., 76(1), s.1-8
16. Zhao T., Mao G., Mao R., Zou Y., Zheng D., Feng W., Ren Y., Wang W., Zheng W., Song J., Chen Y., Yang L, Wu X., 2013, Antitumor and immunomodulatory activity of water-soluble low molecular weight polysaccharide from Schisandra chinensis (Turcz.) Baill; 2013, Food and Chemical Toxicology,Vol. 55, s. 609-616

Informacje zawarte na blogu nie powinny być wykorzystywane lub traktowane jako porada medyczna.