Rośliny adaptogenne – definicja i właściwości

Przewlekły stres zwiększa ryzyko wystąpienia depresji, zespołu lęku uogólnionego, nerwicy natręctw i fobii. Nadmiar kortyzolu utrudnia zasypianie, pogarsza koncentrację i wpływa negatywnie na funkcje poznawcze. Niektóre zioła mogą go redukować, pomagając jednocześnie w przywracaniu stanu wewnętrznej równowagi.

Jaka jest definicja roślin adaptogennych i na jakie gatunki warto zwrócić uwagę?

Właściwości roślin adaptogennych

Aby zrozumieć działanie roślin adaptogennych, należy podkreślić, że występują różne rodzaje stresu. 

• Emocjonalny - to ten, o którym instynktownie myślisz słysząc hasło “stres”. Pojawia się w obliczu nowych wyzwań, towarzyszy traumatycznym przeżyciom, jest tuż obok za każdym razem, gdy się o coś martwisz.
• Gdy wewnętrzna równowaga organizmu zostaje zachwiana (często możesz nawet nie mieć o tym pojęcia) to również aktywowane są reakcje stresowe. O czym mowa?
  - walka układu odpornościowego z patogenami chorobotwórczymi
  - zaburzony rytm dobowy (np. w efekcie wystawiania się na niebieskie światło monitora w późnych godzinach)
  - niedobór składników odżywczych (np. magnezu, witamin)
  - toksyny przyjmowane z pożywieniem i wdychane z powietrzem
  - zaburzenie równowagi między wolnymi rodnikami a antyoksydantami

Wbrew pozorom, stres dotyczy nie tylko ludzi. Niektóre rośliny wzrastają w wyjątkowo niesprzyjających warunkach zewnętrznych. Muszą radzić sobie z nieurodzajną glebą. Borykają się z wysokim nasłonecznieniem, słabym nawodnieniem, nadmiernym zasoleniem i/lub kwasowością ziemi. Wszystkie wspomniane czynniki wywołują stres fizjologiczny. Walcząc o przetrwanie, rośliny wykształciły własne mechanizmy przystosowawcze. Niektóre z nich produkują specjalne substancje, które zwiększają ich odporność na stres fizjologiczny. To właśnie te związki chemiczne przynoszą podobne rezultaty u ssaków, w tym u ludzi.

Definicja roślin adaptogennych mówi, że tym terminem określa się gatunki, które nie wykazują toksycznego oddziaływania na organizm człowieka. W praktyce oznacza to, że nie mogą uzależniać ani odurzać. Ponadto powinny ułatwiać funkcjonowanie w sytuacjach stresowych i przywracać stan wewnętrznej równowagi.

Rośliny adaptogenne regulują stężenie kortyzolu w organizmie. Człowiek potrzebuje hormonu stresu w niewielkich ilościach, aby nie popaść w apatię. Jego nadmiar wpływa negatywnie na funkcje ustroju, m.in. zaburza procesy trawienne i hamuje syntezę komórek odpornościowych. Ponadto adaptogeny regulują stężenie neuroprzekaźników, które odpowiadają za nastrój.

Warto podkreślić, że rośliny adaptogenne stanowią swego rodzaju skrót myślowy, gdyż pod tym terminem kryją się także niektóre gatunki grzybów (reishi, kordyceps chiński). Dawniej biolodzy korzystali z nieco innej klasyfikacji. Grzyby, ze względu na obecność ściany komórkowej, zaliczali do roślin. Dopiero stosunkowo niedawno wyodrębnili nowe królestwo.

Najpopularniejsze rośliny adaptogenne

Choć wszystkie rośliny adaptogenne sprawiają, że człowiek lepiej radzi sobie ze stresorami, które oddziałują na jego organizm, to poszczególne gatunki różnią się właściwościami. Znając działanie poszczególnych ziół i grzybów, można dobrać je do indywidualnych potrzeb organizmu. Niektórzy ludzie czują się przebodźcowani i poszukują wyciszenia. Inni skarżą się na brak energii do działania. Czym wyróżniają się najpopularniejsze rośliny adaptogenne?

Na co pomaga ashwagandha?

Ashwagandha, znana też jako witania ospała, cieszy się ogromną popularnością w medycynie ajurwedyjskiej. W Indiach od wieków wykorzystuje się ją w sposób intuicyjny. Badania naukowe potwierdzają, że omawiana roślina adaptogenna posiada wiele cennych właściwości. Ashwagandha wspiera funkcje poznawcze, dlatego jej stosowanie zaleca się studentom oraz osobom wykonującym pracę intelektualną. Witania ospała wspomaga pamięć, koncentrację i tworzenie związków przyczynowo-skutkowych. Pomaga chronić neurony przed szkodliwym oddziaływaniem wolnych rodników, gdyż obfituje w antyoksydanty, które je neutralizują. Ponadto substancje zawarte w ashwagandzie wspierają powstawanie nowych komórek nerwowych.

Stwierdzono, że ashwagandha wspomaga odporność i może zmniejszać ryzyko infekcji.

Witania ospała wykazuje również właściwości przeciwzapalne, dlatego wspomaga redukcję objawów chorób autoimmunologicznych. Reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczyca, atopowe zapalenie skóry i choroba Leśniowskiego-Crohna to tylko niektóre przypadłości, w których układ odpornościowy atakuje własne komórki. Efektem jest nasilony stan zapalny.

Wykazano, że suplementacja ashwagandhy odgrywa dużą rolę w profilaktyce miażdżycy i chorób układu krążenia. Wspiera poprawę profilu lipidowego i obniżenie stężenia „złego” cholesterolu.

Ashwagandha wspiera redukcję stresu i stanów lękowych. Działa tonizująco na organizm, regulując reakcje chemiczne, które obserwuje się w stanach napięcia nerwowego.

U kogo sprawdzi się gotu kola?

Gotu kola to inaczej wąkrotka azjatycka, która znalazła szerokie zastosowanie w przemyśle kosmetycznym. Centella asiatica, podobnie jak inne rośliny adaptogenne, obfituje w antyoksydanty, które neutralizują wolne rodniki i tym samym zapobiegają uszkodzeniu struktur komórkowych skóry. Tym samym gotu kola może spowalniać procesy starzenia się.

Zauważono, że wąkrotka azjatycka chroni komórki nerwowe przed destrukcyjnym działaniem wolnych rodników i zapobiega odkładaniu płytek amyloidowych w mózgu. Wspomaga zatem profilaktykę chorób otępiennych, w tym Alzheimera i Parkinsona.

Stwierdzono, że wąkrotka azjatycka wspomaga zdolności intelektualne, dlatego stanowi nieocenione wsparcie pracowników umysłowych.

Wąkrotka azjatycka wspiera redukcję stanów zapalnych w organizmie. Jej przyjmowanie zaleca się osobom, które cierpią na choroby autoimmunologiczne takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, nieswoiste zapalenie jelit i łuszczyca.

Wykazano, że gotu kola wspomaga wytwarzanie kolagenu, czyli białka strukturalnego skóry oraz naczyń krwionośnych. W rezultacie wspiera uszkodzoną cerę i przyspiesza jej gojenie, a także wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu krążenia. 

Na co działa korzeń maca?

Korzeń maca, znany też jako pieprzyca peruwiańska, występuje w Andach i od wieków jest wykorzystywany przez tamtejszą ludność. Wspiera gospodarkę hormonalną kobiet, której zaburzenia prowadzą do spadku libido, problemów z płodnością oraz nasilenia objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Korzeń maca reguluje stężenia estrogenów, co prowadzi do poprawy sprawności seksualnej i złagodzenia symptomów PMS. 

Wiele  kobiet w wieku okołomenopauzalnym z powodu spadku stężenia estrogenów w organizmie skarży się na uderzenia gorąca, nocne poty i wahania nastroju. Pieprzyca peruwiańska wspomaga gospodarkę hormonalną i redukuje wyżej wspomniane objawy. 

Wykazano, że korzeń maca obfituje w antyoksydanty, które oddają elektrony wolnym rodnikom, przyczyniając się do ich neutralizacji. Zapobiega to zgubnym skutkom stresu oksydacyjnego, w tym uszkodzeniu materiału genetycznego.

Stwierdzono, że korzeń maca korzystnie oddziałuje na pamięć, dlatego jego suplementację zaleca się osobom, które wykonują pracę umysłową.

Jakie właściwości wykazuje shatavari?

Shatavari, podobnie jak korzeń maca, wspiera prawidłową gospodarkę hormonalną kobiet, ich płodność i sprawność seksualną. Ponadto wykazano, że może redukować bolesne skurcze macicy, które wywołują ogromny dyskomfort podczas okresu.

Z przeprowadzonych badań wynika, że shatavari wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego. Pomaga niwelować problemy trawienne, zwiększać perystaltykę jelit, redukować zgagę i objawy jelita drażliwego. 

Wykazano, że shatavari wspomaga odporność, indukując wytwarzanie przeciwciał w infekcjach bakteryjnych.

Obfituje też w cenne przeciwutleniacze, w tym w racemofuran, asparaginę A i racemozol. Te oddają elektrony wolnym rodnikom, aby te reaktywne cząsteczki nie odrywały ich od makromolekuł komórkowych, prowadząc do ich nieodwracalnych uszkodzeń.

Na co pomaga różeniec górski?

Różeniec górski wspiera regulację stężenia kortyzolu we krwi, przez co redukuje zgubne skutki chronicznego stresu. Jego suplementację rekomenduje się osobom, które skarżą się na zmęczenie i spadek energii. Różeniec górski stanowi wsparcie dla osób aktywnych fizycznie, które pragną poprawić swoje osiągnięcia. Dzięki jego suplementacji mięśnie są lepiej dotlenione i odżywione, przez co wykazują zdolność do zwiększonego wysiłku.

Jakie działanie wykazuje szczodrak krokoszowaty?

Szczodrak krokoszowaty to roślina adaptogenna, która słynie z tego, że podnosi poziom sił witalnych. Stanowi źródło polifenoli, czyli substancji organicznych o wysokim potencjale antyoksydacyjnym. Szczodrak zawiera ekdysteron, który uruchamia procesy anaboliczne, czyli syntezy złożonych związków chemicznych z substratów o prostej budowie. Sprzyja to powiększeniu masy mięśniowej u sportowców.

Eleuterokok kolczasty – co warto o nim wiedzieć?

Eleuterokok kolczasty słynie z właściwości neuroprotekcyjnych, co oznacza, że zawarte w nim antyoksydanty oddają wolnym rodnikom elektrony, przez co te nie uszkadzają komórek nerwowych. Omawiana roślina adaptogenna wspiera zatem logiczne myślenie, pamięć i koncentrację, ułatwiając przyswajanie wiedzy oraz wykonywanie pracy umysłowej.

Czym się kierować przy wyborze preparatu z roślinami adaptogennymi?

Suplementując rośliny adaptogenne, można poprawić zdolność organizmu do funkcjonowania w sytuacjach stresowych. Poszczególne gatunki różnią się właściwościami, dlatego podczas zakupu należy kierować się indywidualnymi potrzebami organizmu. Niektóre osoby pragną uzyskać efekt wyciszenia, gdyż czują się przytłoczone nadmiarem bodźców. W takim wypadku sprawdzonym wsparciem będzie Ashwagandha. Szczodrak krokoszowaty sprawdzi się u ludzi, którym zależy na przypływie sił witalnych. Kobiety, które pragną wspomóc swoją gospodarkę hormonalną, powinny zwrócić uwagę na shatavari i macę.

Dlaczego warto zdecydować się na ekstrakty w formie roztworu wodno-alkoholowego? Etanol pełni rolę rozpuszczalnika, dzięki niemu do roztworu przechodzą polifenole i flawonoidy, czyli cenne substancje o działaniu antyoksydacyjnym. Ponadto zabezpiecza produkt przed namnażaniem patogenów, gdyż pełni rolę naturalnego konserwantu.

Nie wiesz, który adaptogen wybrać? Wykonaj [szybki test]

Informacje zawarte na blogu nie powinny być wykorzystywane lub traktowane jako porada medyczna.

Bibliografia:

1. Andrade C, Aswath A, Chaturvedi SK, Srinivasa M, Raguram R. A double-blind, placebo-controlled evaluation of the anxiolytic efficacy ff an ethanolic extract of withania somnifera. Indian J Psychiatry. 2000 Jul;42(3):295-301. PMID: 21407960; PMCID: PMC2958355.
2. Auddy, Biswajit & Hazra, Jayram & Mitra, Achintya & Abedon, Bruce & Ghosal, Shibnath. (2008). A Standardized Withania Somnifera Extract Significantly Reduces Stress-Related Parameters in Chronically Stressed Humans: A Double-Blind, Randomized, Placebo-Controlled Study. Journal of American Nutraceutical Association. 11. 50-56. 
3. Azarowa O. W., Galaktionowa L. P., Flawonoidy: miechanizm protiwowospolitielnogo diejstwija, Chimija Rastitielnogo Syrija 2012, no 4, str. 61-78. UDK: 547.9:615.276
4. Baitharu I, Jain V, Deep SN, Hota KB, Hota SK, Prasad D, Ilavazhagan G. Withania somnifera root extract ameliorates hypobaric hypoxia induced memory impairment in rats. J Ethnopharmacol. 2013 Jan 30;145(2):431-41. doi: 10.1016/j.jep.2012.10.063. Epub 2012 Dec 2. PMID: 23211660.
5. Bhat J, Damle A, Vaishnav PP, Albers R, Joshi M, Banerjee G. In vivo enhancement of natural killer cell activity through tea fortified with Ayurvedic herbs. Phytother Res. 2010 Jan;24(1):129-35. doi: 10.1002/ptr.2889. PMID: 19504465.
6. Bhatnagar M, Sisodia SS., Antisecretory and antiulcer activity of Asparagus racemosus Willd. Against indomethacin plus phyloric ligation-induced gastric ulcer in rats. J Herb Pharmacother. 2006;6(1):13–20.
7. Bradwejn J., Zhou Y., Koszycki D., Shlik J., A double-blind, placebo-controlled study on the effects of Gotu Kola (Centella asiatica) on acoustic startle response in healthy subjects, J Clin Psychopharmacol. 2000 Dec; 20(6): 680-4.
8. Brooks NA, Wilcox G, Walker KZ, Ashton JF, Cox MB, Stojanovska L., Beneficial effects of Lepidium meyenii (Maca) on psychological symptoms and measures of sexual dysfunction in postmenopausal women are not related to estrogen or androgen content. Menopause. 2008; 15(6): 1157–1162 
9. Bulgakow O. A., Pamiat’ czelowieka i wozmożnost’ jejo ułuczszenija, Wiestnik TGU 2014, tom 19, str. 90-93.
10. Bystritsky A, Kerwin L, Feusner JD. A pilot study of Rhodiola rosea (Rhodax) for generalized anxiety disorder (GAD). J Altern Complement Med. 2008 
11. Candelario M, Cuellar E, Reyes-Ruiz JM, Darabedian N, Feimeng Z, Miledi R, Russo-Neustadt A, Limon A. Direct evidence for GABAergic activity of Withania somnifera on mammalian ionotropic GABAA and GABAρ receptors. J Ethnopharmacol. 2015 Aug 2;171:264-72. doi: 10.1016/j.jep.2015.05.058. Epub 2015 Jun 9. PMID: 26068424.
12. Chandrasekhar K, Kapoor J, Anishetty S. A prospective, randomized double-blind, placebo-controlled study of safety and efficacy of a high-concentration full-spectrum extract of ashwagandha root in reducing stress and anxiety in adults. Indian J Psychol Med. 2012 Jul;34(3):255-62. doi: 10.4103/0253-7176.106022. PMID: 23439798; PMCID: PMC3573577.
13. Cooley K, Szczurko O, Perri D, Mills EJ, Bernhardt B, Zhou Q, Seely D. Naturopathic care for anxiety: a randomized controlled trial ISRCTN78958974. PLoS One. 2009 Aug 31;4(8):e6628. doi: 10.1371/journal.pone.0006628. PMID: 19718255; PMCID: PMC2729375.
14. Dahanukar S, Thatte U, Pai N, Mose PB, Karandikar SM. Protective effect of Asparagus racemosus against induced abdominal sepsis. Indian Drugs. 1986; 24: 125–128.
15. Dalvi SS, Nadkarni PM, Gupta KC. Effect of Asparagus racemosus (Shatavari) on gastric emptying time in normal healthy volunteers. J Postgrad Med. 1990;36:91–94.
16. Darbinyan V, Kteyan A, Panossian A, Gabrielian E, Wikman G, Wagner H. Rhodiola rosea in stress induced fatigue--a double blind cross-over study of a standardized extract SHR-5 with a repeated low-dose regimen on the mental performance of healthy physicians during night duty. Phytomedicine. 2000.
17. Davis L, Kuttan G. Effect of Withania somnifera on cell mediated immune responses in mice. J Exp Clin Cancer Res. 2002 Dec;21(4):585-90. PMID: 12636106.
18. Gireesh K. Singh, Debapriya Garabadu, A. V. Muruganandam, Vinod K. Joshi, Sairam Krishnamurthy, Antidepressant activity of Asparagus racemosus in rodent models, Pharmacology Biochemistry and Behavior, tom 91, wyd. 3, Styczeń 2009, str. 283-290.
19. Gonzales G. F., Ethnobiology and Ethnopharmacology of Lepidium meyenii (Maca), a Plant from the Peruvian Highlands, Evid Based Complement Alternat Med. 2012; 2012: 193496. doi: 10.1155/2012/193496. Epub 2011 Oct 2.
20. Gorelick J, Rosenberg R, Smotrich A, Hanuš L, Bernstein N. Hypoglycemic activity of withanolides and elicitated Withania somnifera. Phytochemistry. 2015 Aug;116:283-289. doi: 10.1016/j.phytochem.2015.02.029. Epub 2015 Mar 18. PMID: 25796090.
21. Jetmalani MH, Sabins PB, Gaitonde BB., A study on the pharmacology of various extracts of Shatavari-Asparagus racemosus (Willd), J Res Indian Med. 1967; 2: 1–10.
22. Hausen B.M., Centella asiatica (Indian pennywort), an effective therapeutic but a weak sensitizer, Contact Dermatitis. 1993 Oct; 29(4): 175-9.
23. Isenmann E, Ambrosio G, Joseph JF, Mazzarino M, de la Torre X, Zimmer P, Kazlauskas R, Goebel C, Botrè F, Diel P, Parr MK. Ecdysteroids as non-conventional anabolic agent: performance enhancement by ecdysterone supplementation in humans. Arch Toxicol. 2019
24. Jain R., Jain N. K., Singh N., Gnanachandran A. K., Gokulan P. D., Development and evaluation of polyherbal oilment for hair growth activity, International Journal of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences, 2011, tom. 3, str. 180-182.
25. Khan MA, Subramaneyaan M, Arora VK, Banerjee BD, Ahmed RS. Effect of Withania somnifera (Ashwagandha) root extract on amelioration of oxidative stress and autoantibodies production in collagen-induced arthritic rats. J Complement Integr Med. 2015 Jun;12(2):117-25. doi: 10.1515/jcim-2014-0075. PMID: 25803089.
26. Kishore P, Pandey PN, Pandey SN, Dash S., Treatment of duodenal ulcer with Asparagus racemosus Linn. J Res Indian Med Yog Homeo. 1980;15: 409–415
27. Kurapati KR, Atluri VS, Samikkannu T, Nair MP. Ashwagandha (Withania somnifera) reverses β-amyloid1-42 induced toxicity in human neuronal cells: implications in HIV-associated neurocognitive disorders (HAND). PLoS One. 2013 Oct 16;8(10):e77624. doi: 10.1371/journal.pone.0077624. PMID: 24147038; PMCID: PMC3797707.
28. Li X, Chen C, Leng A, Qu J. Advances in the Extraction, Purification, Structural Characteristics and Biological Activities of Eleutherococcus senticosus Polysaccharides: A Promising Medicinal and Edible Resource With Development Value. Front Pharmacol. 2021
29. Manchanda S, Mishra R, Singh R, Kaur T, Kaur G. Aqueous Leaf Extract of Withania somnifera as a Potential Neuroprotective Agent in Sleep-deprived Rats: a Mechanistic Study. Mol Neurobiol. 2017 May;54(4):3050-3061. doi: 10.1007/s12035-016-9883-5. Epub 2016 Apr 1. PMID: 27037574.
30. Meissner H. O., A. Mscisz, H. Reich-Bilinska, P. Mrozikiewicz, T. Bobkiewicz-Kozlowska, B. Kedzia, A. Lowicka, I. Barchia, Hormone-Balancing Effect of Pre-Gelatinized Organic Maca (Lepidium peruvianum Chacon): (III) Clinical responses of early-postmenopausal women to Maca in double blind, randomized, Placebo-controlled, crossover configuration, outpatient study, Int J Biomed Sci. 2006 Dec; 2(4): 375–394.
31. Mikolai J, Erlandsen A, Murison A, Brown KA, Gregory WL, Raman-Caplan P, Zwickey HL. In vivo effects of Ashwagandha (Withania somnifera) extract on the activation of lymphocytes. J Altern Complement Med. 2009 Apr;15(4):423-30. doi: 10.1089/acm.2008.0215. PMID: 19388865.
32. Müller N, COX-2 inhibitors as antidepressants and antipsychotics: clinical evidence, Curr Opin Investig Drugs. 2010 Jan; 11(1): 31-42.
33. Nora E. Gray, Jeff Morré, Jeremiah Kelley, Claudia S. Maier, Jan F. Stevens, Joseph F. Quinn, Amala Soumyanath, Caffeoylquinic acids in Centella asiatica protect against β-amyloid toxicity, J Alzheimers Dis. 2014; 40(2): 359–373. doi: 10.3233/JAD-131913
34. Orrù A, Casu MA, Tambaro S, Marchese G, Casu G, Ruiu S. Withania somnifera (L.) Dunal root extract alleviates formalin-induced nociception in mice: involvement of the opioidergic system. Behav Pharmacol. 2016 Feb;27(1):57-68. doi: 10.1097/FBP.0000000000000195. PMID: 26397759.
35. Raut AA, Rege NN, Tadvi FM, Solanki PV, Kene KR, Shirolkar SG, Pandey SN, Vaidya RA, Vaidya AB. Exploratory study to evaluate tolerability, safety, and activity of Ashwagandha (Withania somnifera) in healthy volunteers. J Ayurveda Integr Med. 2012 Jul;3(3):111-4. doi: 10.4103/0975-9476.100168. PMID: 23125505; PMCID: PMC3487234.
36. Regh NN, Nazareth HM, Isaac A, Karandikar SM, Dahanukar SA., Immunotherapeutic modulation of intraperitoneal adhesions by Asparagus racemosus. J Postgrad Med. 1989; 35: 199–203.
37. Rubio J, Caldas M, Dávila S, Gasco M, Gonzales GF. Effect of three different cultivars of Lepidium meyenii (Maca) on learning and depression in ovariectomized mice. BMC Complementary and Alternative Medicine. 2006;6, article no. 2
38. Sairam K, Priyambada S, Aryya NC, Goel RK., Gastroduodenal ulcer protective activity of Asparagus racemosus: an experimental, biochemical and histological study. J Ethnopharmacol. 2003; 86(1): 1–10.
39. Samadi Noshahr Z, Shahraki MR, Ahmadvand H, Nourabadi D, Nakhaei A. Protective effects of Withania somnifera root on inflammatory markers and insulin resistance in fructose-fed rats. Rep Biochem Mol Biol. 2015 Apr;3(2):62-7. PMID: 26989739; PMCID: PMC4757043.
40. Satake T, Kamiya K, An Y, Oishi Nee Taka T, Yamamoto J, The anti-thrombotic active constituents from Centella asiatica, Biol Pharm Bull. 2007 May; 30(5): 935-40.
41. Shevtsov V.A., Zholus B.I., Shervarly V.I., Vol’skij V.B., Korovin Y.P., Khristich M.P., Roslyakova N.A., Wikman G., A randomized trial of two different doses of a SHR-5 Rhodiola rosea extract versus placebo and control of capacity for mental work., Phytomedicine, 2003, 10 (2-3), 95-105
42. Singh KP, Singh RH. Clinical trial on Satavari (Asparagus racemosus Willd.) in duodenal ulcer disease. J Res Ay Sid. 1986;7:91–100.
43. Skała E, Sitarek P, Różalski M, et al. Antioxidant and DNA Repair Stimulating Effect of Extracts from Transformed and Normal Roots of Rhaponticum carthamoides against Induced Oxidative Stress and DNA Damage in CHO Cells. Oxid Med Cell Longev. 2016;2016:5753139. doi:10.1155/2016/5753139
44. Soman S, Korah PK, Jayanarayanan S, Mathew J, Paulose CS. Oxidative stress induced NMDA receptor alteration leads to spatial memory deficits in temporal lobe epilepsy: ameliorative effects of Withania somnifera and Withanolide A. Neurochem Res. 2012 Sep;37(9):1915-27. doi: 10.1007/s11064-012-0810-5. Epub 2012 Jun 15. PMID: 22700086.
45. Spasov A.A., Wikman G.K., Mandrikov V.B., Mironova I.A., Neumoin V.V., A double-blind, placebo-controlled pilot study of the stimulating and adaptogenic effect of Rhodiola rosea SHR-5 extract on the fatigue of students caused by stress during an examination period with a repeated low-dose regimen., Phytomedicine,. 2000, 7 (2) 85-9
46. Sumiyoshi M, Kimura Y. Effects of Eleutherococcus senticosus Cortex on Recovery from the Forced Swimming Test and Fatty Acid β-Oxidation in the Liver and Skeletal Muscle of mice. Nat Prod J. 2016
47. Thatte U, Chhabria S, Karandikar SM, Dahanukar S. Immunotherapeutic modification of E. coli induced abdominal sepsis and mortality in mice by Indian medicinal plants. Indian Drugs. 1987; 25: 95–97
48. Veerendra Kumar MH, Gupta YK. Effect of Centella asiatica on cognition and oxidative stress in an intracerebroventricular streptozotocin model of Alzheimer’s disease in rats. Clinical and Experimental Pharmacology and Physiology. 2003; 30(5-6): 336–342.
49. Wiboonpun N., Phuwapraisirisan P., Tippyang S., Identification of antioxidant compound from Asparagus racemosus, Phytother Res. 2004 Sep; 18(9): 771-3
50. Zha S., Zhao Q., Chen J., Wang L., Zhang G., Zhang H., Zhao B., Extraction, purification and antioxidant activities of the polysaccharides from maca (Lepidium meyenii), Carbohydr Polym. 2014 Oct 13; 111: 584-7. doi: 10.1016/j.carbpol.2014.05.017. Epub 2014 May 21.
51. Zheng MS., An experimental study of the anti-HSV-II action of 500 herbal drugs, J Tradit Chin Med. 1989 Jun; 9(2): 113-6.