Gotu kola (centella asiatica) – właściwości i działanie

Gotu kola to adaptogen, który nazywany jest "ziołem długowieczności". Pomaga utrzymać jasność umysłu do późnych lat życia i wspiera utrzymanie sprawności organizmu.

Co to jest gotu kola (centella asiatica)?

Występowanie i charakterystyka rośliny

Gotu kola (łac. Centella asiatica) to wieloletnia roślina z rodziny selerowatych. Lubi tereny zacienione i wilgotne, zwłaszcza bagniste. Występuje dziko w Indiach, Nepalu i Chinach. W sanskrycie znana również jako Brahmi, po polsku nazywana wąkrotką azjatycką.

Jako surowiec zielarski stosowane jest przede wszystkim jej ziele (część nadziemna).

Tradycyjne zastosowanie

Zarówno w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej jak i w indyjskiej ajurwedzie uznawana jest przede wszystkim za środek wzmacniający zdolności umysłowe: pamięć, koncentrację, uważność czy predyspozycje intelektualne _[1]. Ponadto stosuje się ją w celu przyspieszenia regeneracji organizmu – pozytywnie wpływa na gojenie się ran, z czego prawdopodobnie korzystały również zwierzęta ocierające się o liście gotu koli w runie leśnym.

Powszechnie spożywano wąkrotkę także jako środek zapobiegający starzeniu się, a chińczycy nazywali ją wprost „fontanną młodości”. Herbatę z gotu koli tradycyjnie pija się w kulturze Tai-chi (chińskiej sztuki walki i jednocześnie formy medytacji w ruchu, praktykowanej dla zdrowia i zapewnienia długowieczności).

Gotu kola – jakie ma działanie i właściwości? Badania i opinie naukowców

Wzmocnienie zdolności umysłowych i układu nerwowego

W filozofii Wschodu jej działanie wiąże się także z wpływem magicznym na ludzką duszę, dającym wyższą świadomość i zrozumienie wszechświata.

Słuszność wielu z tych tradycyjnych praktyk potwierdzają badania naukowe. Wiemy, że gotu kola jest bogata w substancje wspierające funkcje umysłowe związane z pamięcią _{[3, 4]}. 

Dla sportowców i osób przepracowanych

Poprawa zdolności umysłowych to tylko jedna z korzyści zdrowotnych, jakie można najszybciej dostrzec. W rzeczywistości ten adaptogen holistycznie chroni cały układ nerwowy, co oznacza, że nie tylko wpływa na intelekt, ale także chroni ciało przed przeciążeniami fizycznymi.

Intensywny trening na siłowni to nie tylko wysiłek dla mięśni, ale także dla komórek nerwowych, które stymulują komórki mięśniowe do działania. Z tego powodu gotu kolę stosuje się m. in. w suplementach diety dla zawodowych sportowców _[5].

W podobny sposób wpływ gotu koli korzystnie odciska się na naszej kondycji psychicznej.

Gotu kola a nerwy, stany lękowe i obniżony nastrój

Dzięki substancjom regulującym działanie neuronów może pozytywwnie wpływać na łagodzenie stanów lękowych _[6] i kojenie nerwów _[7].

Wąkrotka pomaga uodpornić się na stres. Ściśle wiąże się z tym również możliwość łagodzenia obniżonego nastroju czy gwałtownych wahań nastroju, o czym mówią badania na tej roślinie _[8].

Działanie przeciwzapalne

Pozytywny wpływ gotu koli na predyspozycje umysłowe wiąże się też ściśle z jej silnymi właściwościami antyoksydacyjnymi. Fenole obecne w tej roślinie są silnymi przeciwutleniaczami. Niwelują szkodliwe wolne rodniki, co ma istotne znaczenie w profilaktyce chorób nowotworowych_[9].

Oprócz tego badania udowodniły, że może pozytywnie wpływać na przebieg łuszczycy (należącej do chorób autoimmunizacyjnych) poprzez spowolnienie związanej z nią nadprodukcji komórek skórnych _[13].

Chociaż powstanie stanu zapalnego jest prawidłową odpowiedzią organizmu na infekcje i uszkodzenia tkanek, to jeżeli utrzymuje się on zbyt długo, prowadzi do chorób z autoagresji. Korzystne działanie gotu koli polega na tym, że redukuje ona chroniczne stany zapalne _[16], które są teraz częstą przypadłością i które przyczyniają się do obniżenia ogólnej odporności organizmu.

Regeneracja organizmu – wpływ na rany, rozstępy oraz bolące stawy

Według legendy ludzie po raz pierwszy zwrócili uwagę na niezwykłe właściwości gotu koli gdy zauważyli, że ranne tygrysy ocierają o nią aby przyspieszyć regenerację urazów. Stąd też wzięła się popularna na wschodzie nazwa potoczna rośliny – trawa tygrysia.

Wyjątkowe właściwości regeneracyjne gotu koli potwierdzają współczesne badania. Zawarte w roślinie saponiny (asiaticasoide oraz tzw. kwas azjatycki) wzmacniają skórę i pobudzają produkcję kolagenu _{[17, 18]}. Dzięki temu gotu kola nie tylko pozytywnie wpływa na gojenie się ran (w tym zapobiega powstawaniu tzw. blizn wypukłych), ale również może pomóc pozbyć się zmarszczek, cellulitu czy rozstępów _[19]. 

Oprócz tego udowodniono, że pomaga zwalczyć poważniejsze przypadłości dermatologiczne takie jak łuszczyca, owrzodzenia (w tym wrzody żołądka _[20]) czy oparzenia. Istnieją także przesłanki, że preparaty ze składnikami tej rośliny mogą łagodzić atopowe zapalenie skóry _[21].

Oczywiście działanie podobnie odnosi się regeneracji tkanek wewnętrznych organizmu, gdyż roślina reguluje odbudowę tkanki łącznej, z której w dużej części składa się cały organizm człowieka. Wspomniany już kolagen jest bardzo istotną substancją dla utrzymania sprawności i zdrowia stawów, chrząstek czy kości.

Wsparcie dla układu krwionośnego

Kolagen odpowiada nie tylko za jędrną skórę i sprawne stawy. Jest to jedno z podstawowych białek budujących ludzki organizm (jako główny składnik tkanki łącznej), dlatego zwiększenie jego produkcji jest korzystne także dla innych układów i organów.

Badania wykazały, że pobudzenie produkcji kolagenu prowadzi do obniżenia ciśnienia krwi oraz przeciwdziała powstawaniu obrzęków _[22].

Inne badania wykazały także, że jeden ze składników gotu koli może zapobiegać powstawaniu zakrzepów w krwioobiegu. _[23]

Utrzymanie sprawności układu krwionośnego jest współcześnie szczególnie ważne. Choroby sercowo-naczyniowe są główną przyczyną zgonów w krajach rozwiniętych i znacząco pogarszają komfort życia milionów ludzi. Substancje zawarte w gotu koli mogą łagodzić objawy tych chorób, a przede wszystkim przeciwdziałać ich rozwojowi, co z pewnością warto docenić w obliczu globalnego problemu chorób cywilizacyjnych związanych z siedzącym trybem życia i brakiem ruchu.

Środek przy starzeniu się

Podobno już starożytni hindusi dostrzegli, że stare słonie przepadają za liśćmi gotu koli. Stąd tamtejsi starcy również zaczęli jeść tę roślinę, aby cieszyć się jej odmładzającym działaniem.

Wszystkie wspomniane wcześniej właściwości gotu koli przekładają się na jej zdrowotny wpływ na seniorów. Jak wiadomo, w zaawansowanym wieku wiele naturalnych funkcji organizmu jest osłabionych lub spowolnionych. Wąkrotka przywraca do sprawności w szczególności układ odpornościowy oraz układ nerwowy. Testy laboratoryjne wykazały ponadto, że substancje w niej zawarte mogą hamować obumieranie komórek nerwowych przy chorobie Alzheimera _[24]. 

Dzięki tym wszystkim czynnikom osoby w podeszłym wieku mogą cieszyć się dobrym zdrowiem oraz wysoką sprawnością intelektualną.

Oczywiście podobne korzyści dotyczą również młodszych osób – substancje zawarte w gotu koli holistycznie spowalniają procesy starzenia się, dlatego każdy, kto chce długo cieszyć się dobrą kondycją ciała i umysłu może skorzystać z dobrodziejstw tego adaptogenu.

Dla kogo gotu kola?

Gotu kola wywiera bardzo wszechstronny wpływ zdrowotny na organizm, dlatego polecana jest na wiele różnych dolegliwości oraz jako środek wzmacniający odporność i ogólną kondycję organizmu. Jej stosowanie jest wskazane zwłaszcza dla:

• osób, które podejmują na co dzień duży wysiłek umysłowy 
• osób w podeszłym wieku
• osób z problemami skórnymi 
• osobom doświadczającym napięcia psychicznego, wahań nastrojów czy obniżonego nastroju 
• osobom podejmującym na co dzień duży wysiłek fizyczny

Gotu kola ekstrakt w kroplach – dlaczego taka postać adaptogenu jest najlepsza?

Najlepiej jest stosować ekstrakt, który zawiera pełne spektrum substancji aktywnych – dzięki temu zachowane są wszystkie cenne właściwości rośliny, co przekłada się na działanie. Ekstrakt w formie alkoholowej jest łatwo wchłaniany przez organizm oraz skutecznie konserwuje aktywne związki.

Surowcem fitoterapeutycznym, wykorzystywanym do produkcji ekstraktu, są liście gotu koli. 

Gotu kola (centella asiatica extract) w kroplach – z czym można łączyć adaptogen i jak go stosować?

Ekstraktu z gotu koli nie należy przyjmować z innymi adaptogenami. Jednoczesne przyjmowanie kilku preparatów zawierających substancje adaptogenne może zwiększyć ryzyko wystąpienia skutków ubocznych.

Standardowo przyjmuje się 15 kropli ekstraktu raz dziennie poprzez podanie doustne, pod język.
W przypadku przeziębienia można zwiększyć porcję do 3 razy dziennie po 15 kropli.

Gotu kola – czy ma skutki uboczne, jakie są przeciwwskazania do stosowania?

Preparaty z gotu kolą nie są przeznaczone dla kobiet w ciąży i mam karmiących, a także dzieci poniżej 18. roku życia. Przeciwwskazaniem do stosowania ekstraktu może być także niskie ciśnienie krwi oraz indywidualna reakcja na składnik aktywny preparatu.

Osoby, które stosują leki, przed rozpoczęciem stosowania adaptogenu powinny skonsultować się z lekarzem prowadzącym terapię.
Gotu kola, tak jak inne adaptogeny, nie wykazuje typowych dla większości farmaceutyków skutków ubocznych. Należy jednak pamiętać o przestrzeganiu rekomendowanej porcji dziennej, aby uniknąć przedawkowania, które może objawiać się m.in.: pogorszeniem samopoczucia, bólami głowy czy nadmierną sennością i utratą koncentracji. O przyjęciu zbyt dużej porcji mogą świadczyć też problemy ze strony układu pokarmowego (np. nudności). W przypadku zauważenia jakichkolwiek niepokojących objawów należy ograniczyć stosowanie produktu.