Witanolidy – co to jest? Wszystko, co warto wiedzieć o standaryzacji

Witanolidy z korzenia ashwagandhy stanowią przedmiot licznych badań naukowych. Spotkały się z ogromnym zainteresowaniem, gdyż przypisuje się im wiele właściwości prozdrowotnych. Choć witanolidy to najpopularniejsze substancje uzyskiwane z ashwagandhy, to obfituje ona również w inne związki chemiczne. Wiele z nich posiada silne właściwości antyoksydacyjne. Witanolidy – co to jest i czy ich standaryzacja jest niezbędna?

Ashwagandha – roślina zielarska popularna w medycynie ajurwedyjskiej

Od kilku tysięcy lat mieszkańcy Indii stosują ashwagandhę w celu polepszenia funkcji poznawczych w okresach wzmożonego wysiłku intelektualnego. Podaje się ją także kobietom, które skarżą się na problemy z zajściem w ciążę. Co ciekawe, w Indiach wykorzystuje się ją u osób, które cierpią na nawracającą czkawkę.

W medycynie ajurwedyjskiej ashwagandhę zażywano, bazując na intuicji i przekazach przodków. W XX wieku poddano ją badaniom naukowym. Botanicy pod kierownictwem Nikołaja Łazariewa odkryli jej właściwości adaptogenne. Wraz z rozwojem biotechnologii, chemii i biologii molekularnej zaczęto przeprowadzać bardziej szczegółowe analizy. Ich rezultaty wydają się obiecujące i wskazują na duży potencjał ashwagandhy.

Choć witania ospała kojarzy się z bardzo egzotyczną  rośliną zielarską, to wykazuje bliskie pokrewieństwo z rodzimym pomidorem, papryką, miechunką i ziemniakiem. Zalicza się ją do roślin psiankowatych.

Ashwagandha i jej właściwości adaptogenne – na czym polegają?

Witanolidy z ashwagandhy wzbudzają obecnie duże zainteresowanie, gdyż przypisuje się im właściwości adaptogenne, z których słynie witania ospała. Naukowcy wciąż spierają się w tej sprawie, ponieważ omawiana roślina zielarska obfituje w wiele różnych związków chemicznych. Wśród najważniejszych wymienia się wcześniej wspomniane witanolidy oraz saponiny, alkaloidy i glikowitanolidy. Niektórzy specjaliści uważają, że między substancjami z ashwagandhy zachodzi efekt synergii. Zgodnie z tą hipotezą omawiane związki chemiczne wzajemnie wzmacniają swoje działanie.

Adaptogeny to rośliny, których nietoksyczność została potwierdzona w badaniach naukowych i szczegółowo udokumentowana. Ich suplementacja wspiera ludzi w stawianiu czoła codziennym wyzwaniom, zapewniając im lepsze zdolności przystosowawcze w sytuacjach wywołujących stres. Ponadto rośliny adaptogenne pomagają przywrócić prawidłowe funkcje ustroju, ponieważ regulują procesy zachodzące w organizmie.

Jak ashwagandha pomaga radzić sobie ze stresem?

Dotychczas przeprowadzone badania naukowe wskazują na to, że substancje uzyskane z ashwagandhy, w tym witanolidy, oddziałują na oś podwzgórze-przysadka-nadnercza. Odgrywa ona kluczową rolę w syntezie kortyzolu. Ten hormon stresu wzbudza głównie negatywne skojarzenia, tymczasem w niewielkiej ilości przeciwdziała apatii i zapewnia siły witalne niezbędne do stawiania czoła codziennym wyzwaniom.

Niestety, niepewność jutra, problemy w pracy i życiu osobistym skutkują tym, że stężenie kortyzolu pozostaje wysokie przez dłuższy czas. Prowadzi to do rozregulowania organizmu i rozwoju niektórych chorób. Ashwagandha oddziałuje na oś podwzgórze-przysadka-nadnercza i reguluje wydzielanie kortyzolu. W ten sposób może zwiększać odporność na stres.

Czym są witanolidy?

Z punktu widzenia chemii witanolidy zalicza się do laktonów o budowie steroidowej. Wspomniane związki uzyskiwane z ashwagandhy wykazują zatem wysokie podobieństwo strukturalne do ludzkich hormonów, w tym kortyzolu, estrogenów i testosteronu. Witanolidy z ashwagandhy są od tysięcy lat wykorzystywane w medycynie ajurwedyjskiej w sposób intuicyjny. Witania ospała słynie z właściwości tonizujących. Pomaga przywrócić stan emocjonalnej równowagi, wspomaga pamięć i koncentrację.

Właściwości witanolidów stanowią przedmiot licznych badań naukowych. Specjaliści analizują ich wpływ na nowotwory, choroby autoimmunologiczne oraz zaburzenia hormonalne. Istnieją przesłanki, że witanolidy wspierają zdrowie wątroby i wspomagają profilaktykę chorób otępiennych, w tym Alzheimera oraz Parkinsona. Niektóre badania wskazują na ich pozytywny wpływ na układ odpornościowy oraz działanie antybakteryjne. Warto podkreślić, że wszystkie wyżej wspomniane doniesienia wymagają przeprowadzenia bardziej szczegółowych analiz. Naukowcy nie wykluczają, że korzystne efekty fizjologiczne zachodzą dzięki efektowi synergii.

Na czym polega proces standaryzacji i czy jest potrzebny?

Witanolidy z korzenia ashwagandhy to substancje, które w każdej roślinie występują w nieco innym stężeniu, co wynika ze zmienności osobniczej. Duży wpływ na ich ostateczną zawartość ma odmiana, nasłonecznienie, nawodnienie, zasobność gleby w substancje mineralne, jej zasolenie i odczyn. Niektóre firmy decydują się na przeprowadzenie standaryzacji.

Standaryzacja koncentruje się na substancjach, które w świetle badań naukowych mogą wykazywać efekt fizjologiczny. Firmy wyodrębniają je z roślin przy użyciu różnego rodzaju metod, a następnie dążą do tego, aby każda kapsułka/tabletka zawierała dokładnie taką samą ilość danego związku chemicznego.

Dlaczego standaryzacja nie świadczy o jakości produktu?

Mimo marketingowych haseł standaryzacja niekoniecznie świadczy jednak o skuteczności produktu (może być wręcz przeciwnie). Dlaczego?

Wykorzystanie roztworu wodno-alkoholowego z ashwagandhy w świetle badań naukowych

W wielu badaniach naukowych, które przeanalizowaliśmy, wykorzystano ekstrakt alkoholowy z ashwagandhy. To właśnie on przynosi obiecujące rezultaty, które wymagają przeprowadzenia bardziej szczegółowych analiz chemicznych i molekularnych. 

Choć wiele z przeprowadzonych badań wymaga kontynuacji, to suplementacja ashwagandhy w postaci roztworu wodno-alkoholowego wydaje się godnym uwagi rozwiązaniem. Pozwala dostarczyć organizmowi pełne spektrum substancji zawartych w tej popularnej roślinie adaptogennej.

Witanolidy to nie wszystko. Na czym polega efekt synergii?

W medycynie i biochemii często obserwuje się efekt synergii. Oznacza to, że połączenie kilku składników przynosi większe korzyści niż gdyby stosowano je pojedynczo.

Poszczególne substancje wspierają swoje działanie. Czasem wydaje się, że jakiś związek daje najlepsze rezultaty. Kiedy udaje się go wyodrębnić z surowca  roślinnego i oczyścić, to wyniki powtórzonych badań odbiegają od pierwotnych. Może to wskazywać na to, że organizm potrzebuje różnych związków, aby uzyskać pożądany efekt fizjologiczny. Dlatego ważne jest, żeby przyjmować pełne spektrum substancji zawartych w surowcu. 

Dlaczego warto postawić na spektrum substancji z ashwagandhy?

Roztwór wodno-alkoholowy ashwagandhy posiada ogromny potencjał, gdyż zawiera więcej godnych uwagi związków chemicznych. Same witanolidy nie zapewniają tak dużego wsparcia w walce ze stresem oksydacyjnym jak ich połączenie z alkaloidami, saponinami i glikowitanolidami.

Zazwyczaj nie warto rezygnować ze wszystkich substancji na rzecz jednej. Najlepiej zażywać witanię ospałą wraz z pełnią substancji uzyskanych z korzenia. Aby to zobrazować, posłużymy się przykładem cytrusów. Substancje w nich zawarte ułatwiają przyswajanie witaminy C.

Rozpuszczalniki, które wykorzystuje się w procesie standaryzacji

Witanolidy wyodrębnia się z ashwagandhy, przeprowadzając ekstrakcję z wykorzystaniem rozpuszczalników. To żmudna i kosztowna procedura, do której używa się m.in.:

• dichlorometanu;
• N-chlorosukcynoimidu;
• eteru chlorometylowo-metylowego;
• NN-diizopropyloetyloaminy;
• 1,2-dimetoksyetanu;
• metanolu;
• tetrahydrofuranu;
• dimetyloforamidu;
• chloroformu.

Niektóre z nich, jak na przykład chloroform i dichlorometan wykazują właściwości toksyczne.

Po zakończeniu ekstrakcji rozpuszczalniki organiczne trzeba dokładnie odparować, aby nie zanieczyszczały produktu końcowego. Skuteczność przeprowadzonych działań należy zweryfikować w niezależnym laboratorium, przeprowadzając chromatografię gazową i spektrometrię mas. Wspomniane metody analityczne pozwalają potwierdzić czystość surowca.

Jeżeli producent, który standaryzuje swoje produkty, nie podaje jednocześnie wyników badań na czystość produktów, to warto zachować ostrożność. Zawsze jest ryzyko, że szkodliwy rozpuszczalnik nie zostanie w pełni odparowany i pozostanie w produkcie końcowym. 

Witanolidy czy alkaloidy z ashwagandhy? Do dziś nie mamy pewności, co jest lepsze

Która substancja zawarta w witanii ospałej wykazuje najlepszy efekt fizjologiczny? Ta kwestia wciąż pozostaje przedmiotem dyskusji naukowców, którzy przeprowadzają kolejne badania. Zanim sprawa doczeka się ostatecznego rozstrzygnięcia, warto korzystać z całego spektrum składników.

Ashwagandha w kroplach – tradycja zielarska

Ziołolecznictwo od lat bazuje na etanolu, dlatego naturalne syropy na kaszel przygotowuje się na spirytusie. Jest to świetny rozpuszczalnik - substancje aktywne chętnie do niego przenikają. 

Czasem nawet duża ilość substancji naturalnych, np. kilkadziesiąt miligramów zaparzonej pokrzywy, nie przynosi tak dobrych efektów jak mniejsza porcja rozpuszczona w etanolu. Właśnie  dlatego użycie odpowiedniego rozpuszczalnika odgrywa tak ważną rolę.

Informacje zawarte na blogu nie powinny być wykorzystywane
lub traktowane jako porada medyczna.

Bibliografia:

1. Andrade C, Aswath A, Chaturvedi SK, Srinivasa M, Raguram R. A double-blind, placebo-controlled evaluation of the anxiolytic efficacy ff an ethanolic extract of withania somnifera. Indian J Psychiatry. 2000 Jul;42(3):295-301. PMID: 21407960; PMCID: PMC2958355.
2. Baraniak J., Kania-Dobrowolska M., Górska A., Wołek M., Bogacz A.; Istotne problemy związane z bezpieczeństwem surowców roślinnych obecnych w wybranych grupach suplementów diety; Postępy Fitoterapii; 21 (3), 2020, s. 161-168
3. Candelario M, Cuellar E, Reyes-Ruiz JM, Darabedian N, Feimeng Z, Miledi R, Russo-Neustadt A, Limon A. Direct evidence for GABAergic activity of Withania somnifera on mammalian ionotropic GABAA and GABAρ receptors. J Ethnopharmacol. 2015 Aug 2;171:264-72. doi: 10.1016/j.jep.2015.05.058. Epub 2015 Jun 9. PMID: 26068424.
4. Chandrasekhar K, Kapoor J, Anishetty S. A prospective, randomized double-blind, placebo-controlled study of safety and efficacy of a high-concentration full-spectrum extract of ashwagandha root in reducing stress and anxiety in adults. Indian J Psychol Med. 2012 Jul;34(3):255-62. doi: 10.4103/0253-7176.106022. PMID: 23439798; PMCID: PMC3573577.
5. Cooley K, Szczurko O, Perri D, Mills EJ, Bernhardt B, Zhou Q, Seely D. Naturopathic care for anxiety: a randomized controlled trial ISRCTN78958974. PLoS One. 2009 Aug 31;4(8):e6628. doi: 10.1371/journal.pone.0006628. PMID: 19718255; PMCID: PMC2729375.
6. Dąbrowska-Bernstein B., Moskalik M., Wydro D.; Adaptogeny korygujące reakcję organizmu na stres i zaburzenia homeostazy – pomocą w prewencji chorób cywilizacyjnych
7. Hrynkiewicz Z.; Mikrozanieczyszczenia organiczne zielonogórskiej wody wodociągowej; Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 1997
8. Janicki K.; Domowy poradnik medyczny; PZWL, 1990
9. Panossian, Alexander G et al. Evolution of the adaptogenic concept from traditional use to medical systems: Pharmacology of stress- and aging-related diseases; Medicinal research reviews vol. 41,1 (2021): 630-703.doi:10.1002/med.21743
10. Połumackanycz M., Forencewicz A., Wesołowski M., Viapiana A.; Ashwagandha (Withania somnifera L.) - roślina o udokumentowanych właściwościach prozdrowotnych; Farm Pol, 76 (8), 2020, s. 442-447
11. Singh N., Bhalla M., de Jager P., Gilca M.; An overview on ashwagandha: a Rasayana (rejuvenator) of Ayurveda; African Journal of Traditional, Complementary and Alternative Medicines, 8 (5S), 2011
12. Soćko R., Kupczewska-Dobecka M.; Czy dichlorometan jest kancerogenem zawodowym?; Medycyna Pracy, 58 (2), 2007, s. 143-153
13. Stepnowski P., Synak E., Szafranek B., Kaczyński Z.; Techniki separacyjne; Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2010