Grzyby adaptogenne – lista, działanie

Zgodnie z definicją adaptogenami określa się nietoksyczne rośliny, które pomagają człowiekowi lepiej radzić sobie ze stresem, pomagając przywrócić organizm do stanu wewnętrznej równowagi. Dlaczego niektóre grzyby także zaliczono do tej grupy? Wynika to ze zmian, jakie zaszły w systematyce. Przez lata grzyby klasyfikowano jako rośliny. Dopiero stosunkowo niedawno wyodrębniono je jako osobne królestwo. 

Jak działają grzyby adaptogenne i czy ich stosowanie jest bezpieczne? Na jakie gatunki warto zwrócić szczególną uwagę?

Grzyby adaptogenne

Niektóre gatunki grzybów rosną w niesprzyjających warunkach, przez co musiały wykształcić mechanizmy przystosowawcze. Te umożliwiły im przetrwanie, mimo silnego stresu fizjologicznego. Badacze zauważyli, że zawarte w nich cenne substancje wspierają odporność na stres u ssaków. Na grzyby adaptogenne powinny zwrócić uwagę osoby, które zmagają się z silnym napięciem nerwowym.

Naukowcy wyróżniają kilka rodzajów stresu. Emocjonalny pojawia się wraz z nieprzewidzianymi trudnościami, towarzyszy też traumatycznym wydarzeniom. Z kolei stres biologiczny obserwuje się u ludzi, których organizm walczy z infekcją lub wykazuje skłonność do autoagresji. Chemiczny ma ścisły związek z zaburzeniem równowagi między wolnymi rodnikami a antyoksydantami. Prowadzi to do stresu oksydacyjnego i uszkodzeń makromolekuł takich jak białka czy kwasy nukleinowe.

Grzyby adaptogenne wspierają prawidłowe funkcje ustroju, gdy organizm człowieka zmaga się z nadmiernym przeciążeniem. Wspierają regulowanie poziomu kortyzolu, adrenaliny i noradrenaliny, dzięki czemu przyczyniają się do przywrócenia stanu wewnętrznej równowagi.
 Ponadto regulują stężenie neuroprzekaźników odpowiedzialnych za nastrój.

Co ważne - grzyby adaptogenne nie wykazują właściwości psychoaktywnych. Zanim zostały zaliczone do tej wąskiej grupy organizmów żywych, przeszły pomyślnie badania, które potwierdziły ich nietoksyczność. Ludzie często słyszą o grzybach halucynogennych, dlatego podchodzą do adaptogennych z dużą nieufnością. Tymczasem są one bezpieczne, nie uzależniają i nie prowadzą do zaburzeń świadomości.

Najpopularniejsze grzyby adaptogenne

Naukowcy wyodrębnili kilka gatunków grzybów adaptogennych. Różnią się one miejscem występowania, składem chemicznym i właściwościami prozdrowotnymi. Łączy je nietoksyczność oraz zdolność do zwiększania nieswoistej odporności na stres u ssaków, czemu towarzyszy przywrócenie homeostazy. Do najpopularniejszych należą kordyceps chiński, reishi, chaga oraz soplówka jeżowata.

Dla kogo kordyceps chiński?

Kordyceps chiński występuje na Wyżynie Tybetańskiej oraz w Nepalu. Zalicza się go do pasożytów i spotyka powyżej 3000 metrów nad poziomem morza. Na jego bazie tradycyjnie przyrządza się napar, który niweluje zmęczenie i zapewnia siły witalne. Kordyceps chiński, znany też jako maczużnik chiński i himalajska Viagra, został przebadany pod kątem wpływu na układ krążenia, system immunologiczny, oddechowy i endokrynologiczny.

Wykazano, że stabilizuje gospodarkę węglowodanową, przez co warto stosować go wspomagająco w profilaktyce cukrzycy i jej leczeniu. Jednocześnie wspiera zdrowie wątroby, czyli głównego narządu detoksykacyjnego. Suplementacja kordycepsu chińskiego wpływa pozytywnie na wydolność płuc, co jest ważne dla sportowców i osób aktywnych fizycznie. Kwas kordycepinowy wspomaga odporność i zmniejsza ryzyko infekcji. Ponadto maczużnik chiński dostarcza przeciwutleniacze, które niwelują stres oksydacyjny.

Jakie właściwości wykazuje grzyb reishi?

Reishi jest od 4 tysięcy lat wykorzystywany w medycynie naturalnej. Zauważono, że wspiera zdrowie wątroby, a także sprawdza się w przypadku artretyzmu, wrzodów żołądka i astmy. Początkowo był bardzo drogim surowcem naturalnym, na który mogli pozwolić sobie tylko nieliczni. Dzięki wprowadzeniu jego hodowli udało się obniżyć cenę i zapewnić dostępność do reishi większej grupie ludzi. 

Jak działają grzyby adaptogenne?

Choć wszystkie grzyby adaptogenne pozwalają człowiekowi lepiej funkcjonować w warunkach stresowych, to występują między nimi pewne różnice. Warto dobrać je do indywidualnych potrzeb organizmu.

Jakie właściwości wykazuje kordyceps chiński? Kiedy warto stosować te grzyby adaptogenne?

Kordyceps chiński posiada wiele cennych właściwości. Maczużnik chiński wykazuje m.in. właściwości antyoksydacyjne. Podczas zakażenia obserwuje się zwiększone wydzielanie czynników prozapalnych, które nasilają stres oksydacyjny prowadzący do uszkodzeń struktur komórkowych.

Maczużnik chiński stanowi bogate źródło polisacharydów, które regulują działanie makrofagów, czyli komórek odpornościowych. Docierają one jako pierwsze w miejsce infekcji i oddziałują na patogeny, które wniknęły do organizmu. Kordyceps chiński wspiera odporność.

Polifenole i flawonoidy z maczużnika chińskiego wspierają organizm w walce ze stresem oksydacyjnym. Wolne rodniki powstają m.in. podczas oddychania komórkowego, które prowadzi do uwolnienia energii zmagazynowanej w cukrach, tłuszczach i białkach. Ponadto wzrost tych reaktywnych cząstek obserwuje się u osób, które przebywają w zanieczyszczonym środowisku i/lub doświadczają stresu emocjonalnego. Dopóki ich ilość jest równoważna antyoksydantom, to wolne rodniki nie wywierają negatywnego wpływu na organizm. Współczesny człowiek często ma więcej reaktywnych cząstek niż przeciwutleniaczy, przez co odbierają one elektrony białkom, lipidom i kwasom nukleinowym, prowadząc do ich trwałego uszkodzenia. Makromolekuły zostają utlenione. Aby temu zapobiec, antyoksydanty oddają swoje elektrony wolnym rodnikom, neutralizując je.

Maczużnik chiński wspomaga zdrowie seksualne mężczyzn, gdyż przyczynia się do wydzielania testosteronu przez komórki Leydiga.

Zauważono, że maczużnik chiński wspiera prawidłową gospodarkę węglowodanową, przez co może być dobrym wsparciem w profilaktyce cukrzycy. Przed włączeniem suplementacji kordycepsu należy skonsultować się z lekarzem, gdyż podobnie jak wszystkie adaptogeny i zioła może wchodzić w interakcje z lekami.

Cenne grzyby adaptogenne – jak wpływa reishi na organizm człowieka

Reishi wielokierunkowo oddziałuje na organizm. Stanowi wsparcie dla osób, które często zmagają się z infekcjami, w tym z przeziębieniem i grypą. Wspomaga układ immunologiczny dzięki obecności polisacharydów, które regulują aktywność komórek odpornościowych. Jednocześnie wspiera samopoczucie i redukuje zmęczenie.

Wykazano, że reishi wspiera zdrowie układu krążenia, dlatego warto stosować go profilaktycznie w celu uniknięcia chorób serca. Wspomaga redukcję nadciśnienia, poprawę profilu lipidowego i zmniejszenie stężenia cukru we krwi.

Reishi posiada właściwości przeciwzapalne, co odgrywa kluczową rolę w łagodzeniu objawów niektórych chorób, w tym łuszczycy, atopowego zapalenia skóry i choroby Leśniowskiego-Crohna.

Które grzyby adaptogenne wybrać? W jakiej postaci?

Grzyby adaptogenne różnią się działaniem, co zostało szczegółowo przybliżone w powyższych akapitach. Wszystkie pomagają lepiej radzić sobie ze stresorami, ale przy ich wyborze należy uwzględnić indywidualne potrzeby organizmu. 

Adaptogeny warto suplementować jako ekstrakt wodno-alkoholowy, gdyż etanol stanowi świetny rozpuszczalnik. Za jego sprawą do roztworu przechodzą fenole i flawonoidy, czyli cenne przeciwutleniacze.

Bibliografia:

1. Awtonomowa A. W., Krasnopolskaja Ł. M., Protioopucholewoje i immunomodulirujuszczije swojstwa trutowika lakirowannogo (Ganoderma Lucidum), Mikologia i Fitopatologija 2013, tom 47, str. 3-11.
2. Barbieri A., Vincenzo Quagliariello, Vitale Del Vecchio, Michela Falco, Antonio Luciano, Nagoth Joseph Amruthraj, Guglielmo Nasti, Alessandro Ottaiano, Massimiliano Berretta, Rosario Vincenzo Iaffaioli, Claudio Arra, Anticancer and Anti-Inflammatory Properties of Ganoderma lucidum Extract Effects on Melanoma and Triple-Negative Breast Cancer Treatment, Published online 2017 Feb 28. doi: 10.3390/nu9030210
3. Bisko N. A., Mitropolskaja N. J. Gulicz M. P., Olszewskaja O. D., Jatczenko E. A., Perspektiwy ispołzowanija lekarstwiennogo griba Ganoderma Lucidum w leczebno-profiłakticzeskich celjach, Uspiechi medicinskoj mikologii, tom 1, str. 234-235.
4. Chen Y., Chen B., Chang M., Huang B.; Functional study of Cordyceps sinensis and cordycepin in male reproduction: a review; Journal of Food and Drug Analysis, 2017, 25(1)
5. Grys A., Hołderna-Kędzia E., Łowicki Z.; Ganoderma lucidum – grzyb o cennych właściwościach farmakologicznych; Postępy Fitoterapii, 2011, 1, s. 28-33
6. Ivette J. Suarez-Arroyo, Raysa Rosario-Acevedo, Alexandra Aguilar-Perez, Pedro L. Clemente, Luis A. Cubano, Juan Serrano, Robert J. Schneider, Michelle M. Martínez-Montemayor, Anti-Tumor Effects of Ganoderma lucidum (Reishi) in Inflammatory Breast Cancer in In Vivo and In Vitro Models, Published online 2013 Feb 28. doi: 10.1371/journal.pone.0057431
7. Karpińska E., Biostymulujące właściwości entomopatogenicznych grzybów z rodzaju Cordyceps; Postępy Fitoterapii, 2011, 4, s. 254-264
8. Martínez-Montemayor M.M., Raysa Rosario Acevedo, Elisa Otero-Franqui, Luis. A. Cubano, and Suranganie F. Dharmawardhane, Ganoderma lucidum (Reishi) Inhibits Cancer Cell Growth and Expression of Key Molecules in Inflammatory Breast Cancer, Nutr Cancer. 2011 Oct; 63(7): 1085–1094. Published online 2011 Sep 2. doi: 10.1080/01635581.2011.601845
9. Shashkina M. Ya, Shashkin P.N., Sergeev A.V.; Chemical and medicobiological properties of chaga; Pharmaceutical Chemistry Journal, 2006, 40(10), s. 560-568
10. Sikora A., Neubauer G.; Nowe stanowiska i występowanie soplówki jeżowatej Hericium erinaceus w Polsce; Chrońmy Przyr. Ojcz, 2015, 71, s. 368-379
11. Sun T., Dong W., Jiang G.; Cordyceps militaris Improves Chronic Kidney Disease by Affecting TLR4/NF-κB Redox Signaling Pathway, published correction appears in Oxid Med Cell Longev. 2020
12. Zhao H., Zhang Q., Zhao L., Huang X., Wang J., Kang X., Spore Powder of Ganoderma lucidum Improves Cancer-Related Fatigue in Breast Cancer Patients Undergoing Endocrine Therapy: A Pilot Clinical Trial. Evid Based Complement, Alternat Med. 2012; 2012: 809614. doi: 10.1155/2012/809614. Epub 2011 Dec 10.